"Azərbaycan kinosunu dövlət dəstəyi ilə sağaltmaq mümkündür"
15-10-2024, 12:02
Azərbaycan kino aktyoru, Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti Cavanşir Hadıyev, bir müddət əvvəl Vyetnamda Vyetnam-Azərbaycan kino əlaqələrinin gücləndirilməsi məqsədilə keçirilən tədbirdə iştirak edib. Biz də aktyorun səfərlə bağlı təəssüratlarını almaq istədik. Və düşündük ki, öyrənək "aktyorumuz Azərbaycan kinosunu necə görür?"
- Azərbaycanın Vyetnamdakı səfirliyi və Vyetnam Kino Assosiasiyasının birgə əməkdaşlığı çərçivəsində Vyetnam-Azərbaycan kino əlaqələrinin gücləndirilməsi məqsədilə keçirilən tədbirdə iştirak etmisiniz. Öncəliklə, bu tədbirlə bağlı təəssüratlarınızı bölüşə bilərsiniz.
- Bir müddət əvvəl bir əməkdar artist Gülzar Qurbanova ilə Azərbaycanın Vyetnamda səfirliyi Vyetnam Kino Assosiasiyanın və Azərbaycanın Kinematoqrafiyaçılar İttifaqının əməkdaşlığı çərçivəsində Vyetnam-Azərbaycan kino əlaqələrinin gücləndirilməsi məqsədi ilə Vyetnama ezam olunmuşduq. Və ən əsası da biz "Golden Kite Awards 2024” yəni tərcümədə (Qızıl Çəlpələng) Vyetnam Milli kino mükafatını təqdimetmə mərasimində iştirak etmək üçün Vyetnam ezam olunmuşduq.
İki ildən bir keçirilən bu festival milli kino mükafatı, artıq bu ildən hər il keçiriləcək. Hesab edirəm ki, bizim səfərimiz çox uğurlu oldu.
Mənim və Gülzar Qurbanovanın - ikimizin də təəsüratları çox boldur, zəngindir. Səfərimiz çox səmərəli keçdi. Səfər çərçivəsində ilk növbədə biz təqdim etmə mərasimində iştirak etdik. Çox gözəl bir mərasim keçirildi. Təsəvvürünüzə gətirin ki, bu mükafat da bir növ Oskar mükafatı idi. Sadəcə olaraq Vyetnama aid idi. Vyetnamda Vyetnamın ən yaxşı filmi, Vyetnamın ən yaxşı rejissoru, ən yaxşı operatoru, ən yaxşı aktyoru, ən yaxşı aktrisası seçildi və onlara mükafatlar təqdim olundu. "Maye" filmi ən yaxşı film seçildi və bizdə o mərasimdə qonaq qismində iştirak edirdik. Ümumiyətlə, bu səfərdə bizim çox zəngin, sıx proqramımız var idi. Biz yetərincə və çox dolğun bir məlumatla qayıtmışıq.
- Tədbir çərçivəsində Vyetnamın kino sektorundakı fəaliyyətlə və görülən uğurlu işlərlə tanış olmusunuz. Vyetnamla Azərbaycan kino sektorunu müqayisə edərsinizmi? Hansı işlərimiz onlar üçün nümunə sayıla bilər və biz hansı nümunələri götürə bilərik?
- Tədbir çərçivəsində Vyetnamın kino sektorundakı fəaliyyəti və görülən uğurlu işlər barəsində nə deyə bilərəm; bəli, bir filmlə tanış olmağa nail olduq. Yəni o qədər sıx proqramımız var idi ki, biz cəmi bir filmə baxa bildik. Ümumiyyətlə, Vyetnamın kino sahəsindəki uğurları danılmazdır. Hər il Vyetnamda dövlət sifarişi ilə və yaxud kommersiya tipli, bir yerdə götürsək 50-dən çox tammetrajlı film və bədii film çəkilir. Hələ televiziya seriallarını, sənədli filmləri, elmi filmləri və animasiya filmlərini demirəm. Son 10 ildə Vyetnamda 2500-dən çox film çəkilib. Bu, böyük bir nəticədir və böyük uğurdur. Bundan həqiqətən də bir nümunə götürmək olar.
Azərbaycanla Vyetnam kino sektoru arasında müqayisəyə gəldikdə, onu deyə bilərəm ki, nümunə elə budur. Hansı işlər onlar üçün nümunə sayıla bilər. Düzünü deyim sizə, onlar üçün nümunə olacaq bir işi mən görmürəm. Çünki onlar artıq müharibə mövzusunda yetərincə film çəkiblər. Onların ən ağrılı yeri 12 illik axırıncı müharibə oldu. ABŞ-la aparılan və qələbə qazandıqları müharibə oldu. Bu mövzuda bizim üçün ağrılı olan, bizim üçün çox çətin olan şəhidlər mövzusunda, müharibə mövzusunda hələ də böyük bir uğur qazanmış filmə imza atmamışıq. Yəni demək olar ki, bu mövzuda təsirli filmlər çəkməmişik. Ona görə də onlar üçün nümunə sayıla bilmərik. Amma onlar bizim üçün bu mənada nümunə sayıla bilər.
- Bu sual standart səslənə bilər, bəlkə də. Ancaq Mirzə Ələkbər Sabirin toxunduğu, illərdir dəyişilməyən və mövcud reallıqlarımız kimi bir sual olacaq: Azərbaycan kinosunun mövcud vəziyyəti necədir? Tibbi dildə desək, "narahatlığı nədir? sağalması üçün nə edilməlidir? Milli kinomuz yaşayacaqmı?"
- Əlbəttə yaşayacaq! Azərbaycan kinosu həqiqətən də ağır xəstədir. Xəstəliyi çox dərindir. Amma ölümcül xəstə deyil. Yəni sağalması mümkün olan bir xəstəliyi var. Dərmanı da var. Yəni Azərbaycan kinosunu diriltmək, sağaltmaq mümkündür. Azərbaycan kinosu mütləq və ancaq dövlət dəstəyi hesabına sağala bilər.
Azərbaycan ölkə kimi gözəldir, vətənimiz çox gözəldir və biz hamımız vətənimizi çox sevirik. Amma bu da faktdır ki, ölkəmiz balaca ölkədir. Yəni fiziki olaraq, böyük tamaşaçı kütləsi yoxdur. Kino da yaşamaq üçün böyük tamaşaçı kütləsini tələb edir. Kassa olarsa, satılan biletlər olarsa kino da qazana bilər. Amma ölkədə kinoteatrlar demək olar ki, "yox" səviyyəsindədir. Onların sayı da azdır. "Kino özü özünə gəlir gətirəcək" fikri də yalandır. Ancaq Azərbaycan kinosuna dövlət dəstəyi olsa, sağala bilər. Yəni biz dotasiyalı kino çəkməliyik. Hələ bizim elə bir imkanımız yoxdur ki, kinoteatrlarda yüzminlərlə və ya milyonlarla biletlər satılsın və kino da bundan gəlir əldə edə bilsin. Sektorun sağalması üçün bu lazımdır. O halda, Azərbaycan kinosu yaşayacaq.
- Azərbaycan kinosu böyük sənətkarlara, istedadlı adlara, nümunəvi peşəkarlara yer açıb. İndi televiziyada, sayı getdikcə azalan kinoteatrlarda və internet platformalarında yeni kinolar və ya seriallar peşəkarlıq əvəzinə nəyə üstünlük verir ki, biz əvvəlki kimi gülə bilmirik və ya ağlaya bilmirik, duyğudan duyğuya keçə bilmirik?!
- Azərbaycan kinosu böyük sənətkarlara istedadlı adlara nümunəvi peşəkarlara yer açıb, elədir. Hazırda televiziyada, sayı getdikcə azalan kinoteatrlarda, internetdə yeni kinolar, seriallar peşəkarlıq əvəzinə bilirsinizmi nəyə üstünlük verilir? İnsanların zövqünü korlamağa üstünlük verilir. Bizim tamaşaçının zövqünü korlayıblar. Bayağı zarafatlarla və məntiqsiz danışıqlarla. Loru dildə desək, “mırt”a üstünlük verirlər. Çünki ciddi əsərlər ortalığa qoyulmur. Reytinq gətirən mövzulara, reytinq verən zarafatlara üstünlük verilir. Çünki tamaşaçının zövqü korlanıb. Tamaşaçıya bunu veriblər, tamaşaçı buna öyrəşib. İstər televiziyada, istər kinoda, istər seriallarda ciddi və sosial mövzulara insanlar maraqla baxmırlar.
- Azərbaycan kinosu harada qırıldı, sizcə? Kinonun təhsili zəifləyəndə, kinoteatrların sayı azalanda, peşəkar ustadlar aramızdan ayrılanda, ssenarilər süniləşəndə... İpin ucu nə zaman qopdu?
- Azərbaycan kinosu harda qaldı? Onun bir çox səbəbləri var. Ümumiyyətlə, bizdə kino məktəbi yoxdur. Yəni kinoda özünü görən, kinoda özünü sınamaq istəyən, kinonu sevən gənclərimiz kino sinifini öyrənə bilmirlər.
Bizdə bir İncəsənət universiteti var. Hətta onu da deyim ki, qızım da İncəsənət universitetində televiziya rejissorluq fakultəsini bitirib. İnanın ki, İncəsənət universitetində praktika yoxdur. Gözəl müəllimələr var. Aktyorluqdan və ya rejissorluqdan dərs deyirlər, amma praktika yoxdur. Yəni rejissorluğu qurtaran və yaxud aktyorluğu qurtaran tələbə və yaxud operator, heç cür texniki dəstək əldə edə bilmir ki, gedib kinosunu çəksin. İnstitutda bir dənə kamera var. Montaj və işıq təchizatı sıfır səviyyəsindədir, kamera sıfır. Yəni texnika cəhətdən tələbələrin praktikası yoxdur. Bunlar sadəcə olaraq, oxudular və nəzəriyyəni keçdilər. Bəlkə də keçmirlər deyə bilmərəm. Amma bilirəm ki, təhsil zəifdir. Sonra da diplomların aldılar, çıxıb getdilər başqa sənətə. Çoxu başqa sənətə gedir. Necə ki, qızım indi tamam başqa bir yerdə işləyir.
Biz təhsildə kino məktəbi yaratmalıyıq, təhsilə böyük bir önəm verməliyik. Kinoteatrın sayını çoxaltmaqla iş düzəlməyəcək. Onların iş prinsipini dəyişmək lazımdır. Vergi prinsipini dəyişmək lazımdır. Kinoteatrlar üçün bir film istehsal edən bir şirkət məcbur olub, 60% kinoteatra verir. Yəni gəlirin əgər varsa, o gəlirin 60 faizini kinoteatra verməlisən. Baxırsan ki, kinoteatrlarda heç zalın yarısı dolmur. Onun tədbirini görmək lazımdır, onun üçün nəsə etmək lazımdır. İnsanları kinoteatrlara cəlb etmək lazımdır.
Və ssenarilər… Əlbəttə ki, ssenaristlər yetişdirilməlidir. Maraqlı mövzular ortaya gətirilməlidir. Maraqlı olmalıdır ki, insanlar buna maraq göstərsinlər. Nə bilim, bəlkə mən pessimist sayılıram. Azərbaycan kinosu zirvədə parıldayır? Əgər elədirsə, mən görmürəm?! Bilirsinizmi vəziyyət necədir? Tutalım ki, bizim kino tariximiz var, bizim kino əsərlərimiz var, yaxşı filmlərimiz var, amma şedevrlərimiz yoxdur. Azərbaycan kino tarixində yaxşı filmlərimiz var. "Arşın Mal Alan”, "O olmasın bu olsun", "Şərikli Çörək", “Bir Cənub Şəhərində"... Bu cür filmlər gözəl filmlərdir. Amma bunlar şedevr sayılmır. Yəni dünya səviyyəsində şedevr deyil.
Bir misal deyim sizə; gürcü kinosu və ya başqa qonşu ölkənin kinosunu götürək. Bircə film deyəcəm sizə: "Əsgər atası" filmi… "Əsgər atası" filmi dünyada kino məktəblərində bir təlim filmidir, kino nümunəsidir. Yəni kino məktəblərində o filmi göstərirlər. Bu, dünya səviyyəsində olan kinodur. Amma Azərbaycan kinosu… Təbii ki, biz çalışmalıyıq ki, daxili tamaşaçı üçün daha çox maraqlı olsun. O ki, qaldı, Azərbaycan kinosunun dünyada tanıtmağa, mütləqdir ki, biz festival kinoları da çəkməliyik. Kommersiya tipli bir yana, amma festival kinoları çəkməliyik. Azərbaycan kinosunu mütləq beynəlxalq festivallarda təqdim etməliyik.
- Kinomuzun inkişafına dəstək üçün kimlər və hansı qurumlara səslənmək istəyərsiniz?
- Mən dövlətə səslənirəm, Mədəniyyət Nazirliyinə səslənirəm. Birinci növbədə nazirlik Azərbaycan kinosunu ayağa qaldırmalıdır, onun bayrağını qaldırmalıdırlar. Azərbaycan Kinomatoqrafiyaçılar İttifaqı və kinoya aid neçə qurum varsa, hamısı Azərbaycan bayrağını və Azərbaycan kinosunun bayrağını qaldırıb, irəli getməlidir.
İradə Cəlil, Bizimyol.info
Geri qayıt