NATO-2030 Strateji Konsepsiyası və yeni hədəflər
20-06-2022, 08:17
Ayın sonunda NATO-ya üzv ölkələrin dövlət və hökumət başçıları İspaniyanın paytaxtı Madriddə görüşəcəklər. Görünən odur ki, sammitə siyasi hazırlıq bu həftə Brüsseldə keçirilən NATO müdafiə nazirlərinin toplantısında yekunlaşıb.
İsveç və Finlandiyanın NATO-ya namizədlik prosesləri beynəlxalq mətbuatda geniş əks-səda doğurmaqda davam edir. Ancaq xatırlanacağı kimi, Madrid sammitinin əsas məqsədi Alyansı daha effektiv edəcək NATO 2030 sənədi və üzv ölkələrin yeni təhlükələrdən necə qorunmaq lazım olduğunu müəyyən edən Strateji Konsepsiyadır.
Rusiyanın Ukraynaya qarşı başlatdığı müharibə, Finlandiya və İsveçin Alyansa namizədlik müraciətləri gündəmi alt-üst etdi. Bununla belə, müdafiə və qorunma, NATO 2030, Strateji Konsepsiya və Rusiya və Çinlə əlaqələr, NATO-nun Sakit okean ölkələri ilə institusional əlaqələrini dərinləşdirməsi də son dərəcə əhəmiyyətlidir. Sammitdə Yeni Zelandiya, Yaponiya, Cənubi Koreya və Avstraliyanın Baş nazirləri iştirak edəcək.
Hələ də qüvvədə olan Strateji Konsepsiya 2010-cu ildə Lissabon sammitində qəbul edilib. O zaman Rusiya “strateji tərəfdaş” adlandırılırdı. Yenilənəcək Strateji Konsepsiyada Rusiya eyni şəkildə qeyd edilməyəcək. Lissabon sammitində Çinin adı çəkilmirdi. Madrid sammitində isə düşmən (rəqib) olaraq Strateji Konsepsiyada adı tez-tez hallanacaq.
Əsgərlərin sayı artacaq
NATO həm də Avro-Atlantik məkana yeni təhdidlərə daha çox hazır olmalıdır. Bu çərçivədə NATO liderləri tərəfindən razılaşdırılacaq dəyişikliklər arasında modernləşdirilmiş “soyuq müharibə” müdafiə vəziyyəti təsdiqlənəcək. NATO-nun daimi hərbi qabiliyyəti “soyuq müharibə” zamanı ABŞ və müttəfiqlərin Avropada yerləşdirdiyi qoşunların sayına çatmayacaq.
Ukraynada ABŞ-ın Rusiya ilə müharibəsi səbəbindən Avropa qitəsindəki əsgərlərin sayı 100 mindir. NATO-da döyüş hazırlığında olan əsgərlərin sayı 40 mindir. Bununla belə, NATO-nun daimi əsgərlərinin sayının 90 minə çatdırılması barədə qərar veriləcək.
Həmçinin, ABŞ və müttəfiqlərin NATO-nun şərq cinahında daimi yerləşdirəcəyi material anbarları canlanacaq. Bu, kifayət deyil, təcili şəkildə - 10 gün ərzində ABŞ, İngiltərə və Kanadadan Avropa qitəsinə əlsvə əsgər göndərilməsinə qərar veriləcək. Madrid sammiti əslində NATO-nun yenidən qurulması sammitidir. Sammitə qədər problemlərin aradan qaldırılacağı gözlənilir.
Fransa dördüncü dəfə seçkiyə gedir
Fransa xalqı bu gün yenidən seçkiyə gedəcək. Bildiyiniz kimi, 2022-ci il aprelin 10-u və 24-də Fransa xalqı öz prezidentini seçmək üçün iki dəfə səsverməyə getdi. Bu gün xalq öz vətəndaşlıq borcunu yerinə yetirərək parlamentini seçəcək. Məlum olduğu kimi, Emmanuel Makron növbəti dəfə prezident seçkilərində ifrat sağçı ksenofob Milli Birlik Partiyasının namizədi Marin Le Penə qalib gəlib.
Əslində, parlament seçkilərinin birinci turunda Makron və onun “Ansamblı”, yəni “Birgə” hərəkatı gözlənilən nəticəni əldə edə bilmədi. Makron prezident seçkilərində əldə etdiyi səs nisbətinə güvənərək meydandan çox da aşağı düşmədi. O, parlament seçkilərində seçki küləyinin davam edəcəyini düşünürdü. Ümumi seçkilərin birinci turunda fəallıq kifayət qədər aşağı olub.
Makrona ünvanlanan tənqidlər arasında Makronun Le Penin əleyhinə səs verən seçicilərin Fransa prezidenti tərəfindən ciddi qəbul edilməməsi də var. Onun qalmaqallı pensiya qanun layihəsi üzərində israrlı olması, alıcılıq təşəbbüsünün olmaması, seçki dönəmində də diqqətini xarici siyasətə yönəltməsi reaksiyalara səbəb olur.
“Odaxa” ictimai rəyi araşdırma təşkilatının keçirdiyi son sorğulara görə, Fransa xalqının 70%-i Makronun parlamentdə çoxluğa sahib olmasını istəmir. Makron xalis səs çoxluğu əldə etməsə, Respublikaçılar Partiyası ilə koalisiya yaratmaq ehtimalı var ki, bu da hələlik çətin görünür. Makron özünə inam və təkəbbür partlayışına tab gətirdi.
İsveç və hüquqi dövlət problemi
İsveç - insan hüquqları, əsas hüquq və azadlıqlar, azlıqların hüquqları, ətraf mühit və qadın hüquqları ilə əlaqələndirilir. Deyəsən, o qədər də səhv deyil. İsveçdəki siyasətçilər ümumiyyətlə, öz ölkələrinin dünyada bu imicini möhkəmləndirmək üçün çox çalışırlar. Ölkənin ilk yazılı konstitusiyasında kral ailəsi və varisləri ölkədə "ədalət və həqiqəti müdafiə edəcək, ədalətsizliyə və qeyri-qanuni davranışa son qoyacaqlarına" and içdirmişdi.
Ümumbəşəri ədalət və qanunun aliliyi anlayışlarını müdafiə etmək cəhdləri, bəlkə də, bu ənənədən qaynaqlanır. Ola bilsin ki, 1907-1977-ci illər arasında ölkədə tətbiq olunan qaydanı insanlara unutdurmaq üçündür. İsveç uzun müddət “yevgenik sivilizasiya” yaratmağa çalışdı. Başqa sözlə desək, fiziki qüsurlu və xəstə insanları silməklə “sağlam” fərdləri artırmağa və bəşər övladını islah etməyə çalışıb. İsveç bu siyasətə 1977-ci ildə son qoydu.
Ölkədə azlıqlarla bağlı problemlər də var. BMT-nin 2018-ci ildə dərc etdiyi hesabatı oxumaq kifayətdir. Ayrı-seçkilik davam edir. Əgər ağ dərili və mavi gözlü deyilsinizsə, işiniz çətindir. Hesab edirəm ki, İsveçdə əsas problem qanunun aliliyidir. Bunu dilemma, hətta ziddiyyət kimi də şərh etmək olar, amma belə deyil. Separatçı terror təşkilatı PKK Avropa Birliyinin terror təşkilatları siyahısındadır. Yetərli olmadı, təşkilat üzvləri Avropa Məhkəməsində PKK-nı siyahıdan çıxarmağa cəhd etdilər. Məhkəmə isə PKK-nın siyahıda qalmağa davam etməsinə qərar verib və onun aktivlərinin dondurulması və simvollarının qadağan edilməsinə qərar verib.
Buna uyğun olaraq, separatçı terror təşkilatının Stokholm küçələrində meriyanı qondarma simvolları ilə “işıqlandırması” təkcə Türkiyə üçün problem deyil. İsveç dövlət qurumları terrorizmlə mübarizədə Avropa Birliyi və Avropa Məhkəməsinin qaydalarını tətbiq etmir.
Əsl problem budur. Təbii ki, sabah İsveç NATO-ya üzv olarsa, “demokratiya naminə” özbaşınalığa əl atmayacağına zəmanət yoxdur. İsveçdəki separatçı terror təşkilatı problemi əslində ölkədə qanunun aliliyi prinsiplərinin seçmə şəkildə tətbiq olunduğunun sübutudur. Problemin kökü budur.
Müəllif: Güldener Sonumut
Mənbə: "milliyet.com.tr"
Uyğunlaşdırma AYNA-ya məxsusdur
Geri qayıt