“Putinin hakimiyyəti dinc yolla dəyişdirilə bilməz, ancaq zor variantı işə düşməlidir”
12-11-2022, 08:56
Rusiyanın Ukraynadakı hərbi uğursuzluqlarının Kreml daxilində narazılıqları artırdığı haqqında fikirlər var. Bununla yanaşı, analitiklər hesab edirlər ki, hakimiyyətdaxili savaşla yanaşı, səfərbər olunan insanlar da Putin rejimindən beziblər, hər an ayağa qalxa bilərlər.
Rusiyalı hüquq müdafiəçisi və müxalif siyasətçi Mark Feyqin UNIAN-a müsahibəsində sözügedən məsələlərlə bağlı fikirlərini bildirib. Hüququşünas həmçinin Rusiyada hakimiyyətin dəyişdirilməsi üçün hansı variantların ola biləcəyindən danışıb. DİA.AZ sözügedən müsahibəni ixtisar və AYNA-ya istinadla təqdim edir:
- Canlı yayımlarınızda dəfələrlə Putin rejiminə qarşı hərbi yolla müqavimət göstərməyin tərəfdarı olduğunuzu demisiniz. Tam olaraq nəyi nəzərdə tutursunuz və bunu kim etməlidir?
- Bu, mənim ifadə etdiyim bir növ qeyri-ciddi mülahizə deyil. Bu, cari dövrün mühüm bəyanatıdır. Tamamilə aydındır ki, Putinin hakimiyyəti dinc yolla dəyişdirilə bilməz. Onun hakimiyyətdə olduğu əsrin dörddə birində hər şey sınaqdan keçirildi. Və bunun müəllifləri təkcə Rusiya müxalifəti deyildi. Mən özüm keçmiş deputatam, belə adamlar çox olub, hakimiyyətin daxilində də qiyamçılar peyda olub. Amma heç kim uğur qazana bilmədi. Seçkilər yolu ilə deyil, küçə etirazları ilə deyil, hətta onilliklər ərzində müşahidə etdiyimiz danışıqlar cəhdi də uğursuz oldu. Heç kim heç nəyə nail olmadı, vəziyyət daha da pisləşdi. İndi isə Şərqi Avropada genişmiqyaslı müharibəyə gedir. Bu, bir növ abstraksiya deyil, on minlərlə ölüsü olan real müharibədir.
Biz yalnız Rusiyada hakimiyyət dəyişikliyinin zor variantından danışa bilərik. Amma bu dəyişiklik üçün vahid resept yoxdur. Sözsüz ki, söhbət Putinin hakimiyyətdən zorla, fiziki olaraq uzaqlaşdırılmasından və onun simasında da müəyyən “Putin kollektivi”ndən gedir. Yəni bütün hakimiyyət sistemini belə dəyişmək lazımdır. Çünki rejimin özəyi, əsası xüsusi xidmət orqanlarıdır, bu, siyasi sistemin özəyidir. Bir Putini dəyişmək də heç nəyi dəyişmir. Çünki onun yerinə nə bilim, Patruşevin oğlu gələcək, nə dəyişəcək?
Güc qarşıdurması yeni proseslər doğura bilər: Rusiya dövləti necə olmalıdır, onun dünyada rolu və yeri necədir, imperiya ambisiyalarından imtina, qonşuları ilə əbədi sülh... Bütün bunlar Rusiyadakı mövcud hakimiyyətin strategiyasına diametral şəkildə zidd olan şeylərdir.
Fakt budur ki, bu üsulları Putin özü seçib. Müharibəyə başlamaqla o, vəziyyəti sonsuz cəhənnəmə itələdi, çünki müharibə siyasətin alətinə çevrilib. Onun təcavüzündən qorunmağa çalışan insanlara özü də fürsət verdi. Və bu təkcə Ukraynaya aid deyil. Bu, repressiyaya məruz qalanlara, təqiblərə məruz qalanlara, cəzalandırılanlara da aiddir. Rusiya daxilində genişmiqyaslı repressiya kampaniyası başlayıb. Bu barədə daha az danışılır, çünki müharibə fonunda hər şey solğunlaşır. Biz isə insanların ölüm hökmünə qayıtması ərəfəsindəyik. Hətta keçmiş Prezident, hazırda Putinin Təhlükəsizlik Şurasında müavini olan Medvedev də bu barədə açıq danışır. Üstəlik, heç bir məhdudlaşdırıcı norma və əsas yoxdur, çünki Rusiya faktiki olaraq artıq Avropa Şurasının üzvü deyil və bununla bağlı bütün məhdudiyyətlər ona şamil edilmir.
- Putinə qarşı güc variantı necə mümkündür?
- Güman edirəm ki, güc variantı üçün bir neçə variant var. Birincisi, mənə elə gəlir ki, müəyyən perspektivə malikdir, bu, səfərbər edilmiş insanların böyük kütləsidir. Ölməyə göndərildiyinə görə, tutduqları vəzifədən narazı olan insanlara getdikcə ölüm hissi gəlir. Rus alkoqolizmi də bunda, xüsusən də səfərbər olanlar arasında olduqca güclü şəkildə iştirak edir, çünki reallıqdakı dəhşətlə barışırlar. Və bununla məşğul olmalıdırlar. Putin və Şoyqunun özləri deyirlər ki, 70 və ya 80 min insan artıq cəbhədədir. Və ilk səfərbərlik dalğasında olduğu kimi, 325 min toplandı.
Haradasa belə bir xətt var ki, bu nəhəng əsgər kütləsi birdən seçimin bu olduğunu anlayacaq: ya cəbhədə qalıb öləcəksən, ya da hakimiyyətdəkiləri dəyişəcəksən. Əlində silah olan bir adam kimi onlar təhlükəlidirlər. Gördüyümüz kimi, səfərbər olanlar Kazanda üsyan qaldırdılar, odun istədilər, az qalsın ki, generalı öldürürdülər. Eyni şəkildə, istəsələr, Putini də təpikləyə bilərlər. Aydındır ki, biz hələ bunun üçün ilkin şərtləri görmürük, lakin bu şərtlər yarana bilər. Və ola bilsin ki, siyasi alətlər bu işdə kömək edə bilər.
- Məsələn?
- Bu kütlə arasında təbliğatdan asılıdır. İndi onları inandırmağa çalışırlar ki, siz cəbhəyə getmirsiniz, Qərbə yox, Şərqə, başqa istiqamətə getməyə ehtiyac var. Artıq silahınız var, praktiki olaraq heç bir şeyə ehtiyacınız yoxdur və s. Deyirlər ki, sizin Xersonda deyil, Belqorod sərhədində görünməyiniz lazımdır. Amma onlar müharibənin alovuna düşəndə anlayırlar ki, aldadılıblar
İkinci üsul: Ukraynanın suverenliyini müdafiə edənlər arasında artıq ruslar da var və onlar döyüşürlər. Onların sayı azdır, çünki Ukraynanın özü rusları öz sıralarına qəbul etməyə o qədər də meylli deyil. Risk olduğunu başa düşürəm, hər kəs yoxlanılmalıdır. Təbii ki, bunun üçün vaxt, səy və s. lazımdır. Amma son nəticədə Rusiyanı tərk edənlərin sayı indi çox, yüz minlərlədir. Onların arasında, bəlkə də, minlərlə, bəlkə də on minlərlə var.
Üçüncü yol: sistemin özündə ciddi fermentasiya, ciddi parçalanma gedir. Yeni mənbələr görünür, bəlkə də bizə uzaq, düşmən, lakin hərbi təşəbbüs mənbəyi kimi məna kəsb edir - Priqojin və digərləri. Bu, açıq-aydın bir növ parçalanma, daxili ayrılma prosesidir. Belə hallar Rusiya reallığında tarixən hakimiyyət daxilindəki qarşıdurmaya töhfə verir. Və bütün bunların yaxın gələcəkdə belə münaqişəyə gətirib çıxara bilməyəcəyini deməyə cəsarət etməzdim.
- Təhlükəsizlik qüvvələrini və Priqojini, Kadırovu nəzərdə tutursunuz? Bu münaqişə onların arasındadırmı?
- Ordu ilə FSB arasında qarşıdurma var. Bu, aydındır, çünki məğlubiyyətə görə ordu məsuliyyət daşıyır. İkincisi, Putin ilk növbədə hakimiyyətini, şəxsən özünü qorumaq üçün hərbiləşdirilmiş birləşmələr yaratmağa qərar verdi. Biz bunu görürük. Bu, gözümüzün qarşısında baş verir. Priqojinin ətrafında artıq 37-40 min rəngarəng adam var - məhkumlardan tutmuş peşəkar hərbçilərə qədər. Bu, şübhəsiz ki, gücdür. Kadırov haqqında deyiləsi bir şey yoxdur, onun ətrafında dəstəsi əvvəllər də var idi. Amma burada artıq söhbət başlayıb ki, hansısa ərazi müdafiə dəstələri yaradılsın. İndi hər bir qubernatorun öz hərbi ərazi qurumu olacaq? Bütün bunlar onu deməyə əsas verir ki, bu proses həm də hakimiyyət sistemində baş verir. Desəm ki, bütün bunlar hansısa zərərsiz şəkildə bitəcək, yalan olar. Bir daha deyirəm: Ukraynadakı qələbə hər şeyi hamarlaşdıracaq, bu problemləri içərinin dərinliyinə aparacaqdı. Separatizm problemləri, resursların yenidən bölüşdürülməsi problemləri, xüsusi xidmət orqanlarının bütün digər hüquq-mühafizə orqanları üzərində rolu problemləri və s. Məğlubiyyət isə həmişə yenidən bölüşdürülmə, münasibətlərin aydınlaşdırılması, qlobal kardinal dəyişikliklər üçün fürsət yaradır. Mən deyərdim ki, indi bu cür planları müzakirə etmək və daha qətiyyətli addımlar atmaq üçün əlverişli zamandır.
Ümumiyyətlə, biz imperiya Moskvasının, Putin rejiminin timsalında “nəhəng bir canavarla” qarşı-qarşıyayaq, onu məğlub etmək o qədər də asan deyil. Amma mübarizə aparılacaq.
Geri qayıt