Rusiyanın Xersondan çıxışı: xoş niyyət, yoxsa qaçış?
19-11-2022, 08:39
“Rusiya Xersonu təslim etdi” məlumatı noyabrın 9-da Rusiyanın Ukraynadakı işğalçı qüvvələrinin komandanı Sergey Surovikinin müvafiq hesabatından və Rusiya Federasiyasının müdafiə naziri Sergey Şoyqunun müvafiq qərarından sonra ortaya çıxdı. UNİAN bunun səbəblərini araşdırıb. AYNA sözügedən araşdırmanı istinadla təqdim edir.
Reallıqda rusların qaçışı bu tarixdən xeyli əvvəl hazırlanırdı və “xoş niyyət jesti” deyildi. Həmişə olduğu kimi, Rusiya hakimiyyəti Xersondan geri çəkilməyi “xoşməram jesti” kimi göstərməyə çalışırdı. Necə ki, işğalda olan ərazilərə ukraynalıların hücumu deyil, regionun bəzi “xüsusiyyətləri” və “şərait”dir. Üstəlik, bu cür davranış Kremlin danışıqlara hazır olduğunu göstərməli idi. Amma... Bu vəziyyətdə ən maraqlısı odur ki, Rusiya rəhbərliyi noyabrın 9-dan xeyli əvvəl, hərbçilər müvafiq əmri “canlı” alarkən “geri çəkilməyə” hazırlaşırmış. Yəni Kreml növbəti dəfə yalan danışdı.
"Teleportasiya" əməliyyatı: üç həftə əvvəl əslində nə oldu?
Xatırladaq ki, noyabrın 9-dan bir həftə əvvəl rus generalı Surovikin “xüsusi əməliyyat”ın gedişi ilə bağlı məruzəsinə Rusiya ordusunun uğurları barədə açıqlamalar verirdi. Deyirdi ki, cəbhədə vəziyyət ümumilikdə “sabitləşib”, səfərbərlik uğurlu alınıb, könüllülər o qədər çox olub ki, guya rus dəstəsinin imkanları artıb. Xüsusilə, Surovikin Xerson vilayətindən Rusiyanın Ukrayna ordusunun hücum cəhdlərinə uğurla müqavimət göstərdiyi əlverişli istiqamət kimi danışıb.
Bundan sonra Şoyqu qeyd edib ki, Xerson istiqamətində müdafiə sabitdir, lakin onun “öz xüsusiyyətləri” var. Surovikin isə bu problemləri sadalayaraq, Xersonu təslim etməyi təklif etdi. Şoyqu razılaşdı: “Qoşunları geri çəkməyə başla...”.
Ukraynada bir çox insan bu xəbəri birmənalı qarşılamadı. Axı Kremlin Xerson vilayətinin sağ sahilinə sıxışdırdığı rus qoşunlarının sayının (bəzi məlumatlara görə 20 min nəfərə yaxın idi) çıxarılmasının uzun və çətin olacağı anlaşılırdı. Belə ki, xalq deputatı, Ali Radanın Milli Təhlükəsizlik, Müdafiə və Kəşfiyyat Komitəsinin sədr müavini Yeqor Çernevin sözlərinə görə, ruslar Xersonu tərk etmək qərarına gəliblər. Bununla belə, o, "sürprizlərə" də hazır olmağı tövsiyə etdi: "Yəqin ki, tez getməyəcəklər. Və yəqin ki, hələ də Xersonun özündə gözləyib sol sahildən zərbələr endirməyə çalışacaqlar. Amma Baş Qərargahımız bütün bunları yaxşı anlayır. Ona görə də biz tələsmirik”.
Ancaq sözün əsl mənasında ertəsi gün Xerson vilayətindən olan Ukrayna hərbçilərindən müdafiə qüvvələrinin onları qarşılamağı planlaşdırdığı rusların tam olmaması barədə məlumatlar görünməyə başladı.
"Onlar çox mütəşəkkil şəkildə getdilər. Demək olar ki, bütün ağır texnikanı götürdülər. Gördüyümə görə, sınıq-salxaq belə qoymadılar. Hər şeyi apardılar", - SBU polkovniki Roman Kostenko söylədi.
Üç həftə əvvəl
Necə ola bilər ki, rus ordusu geri çəkilmək əmrini noyabrın 9-da alıb və artıq 10-da tanklarını, artilleriyasını və s. götürərək işğal olunmuş əraziləri tərk edib?
Əvvəla, işğalçılar hər şeyi çıxarmağa müvəffəq olmadılar, çünki payızın əvvəlindən Ukrayna müdafiə qüvvələri mütəmadi olaraq Rusiyanın silah-sursat anbarlarına və hərbi texnikanın yığılmasına uğurlu zərbələr endirirdi. Rus qrupları özlərini bəzi hallarda uğurla "evakuasiya etdilər", özlərini mülki şəxs kimi gizlətdilər, silahlarını, avadanlıqlarını kənd məktəblərində və fermalarda qoydular.
İkincisi, əslində ruslar rəsmi əmrdən üç həftə əvvəl Xerson vilayətindən qaçmağa başladılar. Britaniya kəşfiyyatının məlumatına görə, hələ oktyabrın 20-də Rusiya Federasiyası artıq Dnepr üzərindən rus qoşunlarının geri çəkilməsi üçün informasiya şəraiti hazırlayırdı. Sonra kəşfiyyatçılar işğalçıların barja körpüsü və ponton keçidləri vasitəsilə çıxa biləcəklərini güman etdilər.
Bu məlumatı Müharibənin Tədqiqi İnstitutu (ISW) də təsdiqləyib: "Rusiya qüvvələri, yəqin ki, Ukraynanın əks-hücumundan əvvəl rusların Xarkov vilayətindən paniklə geri çəkilməsi zamanı uğursuzluqlarından (ən azı qismən) dərs alıblar. Hərbçilərin nöqteyi-nəzərindən, növbəti dağıdıcı məğlubiyyətdən qaçmaq üçün insanları və texnikanı tam şəkildə geri çəkmək daha müdrik olardı. Xersonda belə bir döyüş Rusiya qüvvələrini və texnikasını Dnepr çayının qərb sahilində tələyə sala bilərdi”.
Əvəzində, oktyabrın sonu və noyabrın əvvəllərində rus təbliğatçıları qoşunların “yenidən yeridilməsi”, Xersonda küçə döyüşlərinə ehtimal olunan hazırlıqlar və Rusiyada genişmiqyaslı “birinci müdafiə xətti”nin yaradılması haqqında məlumat yayaraq oyunu davam etdirdilər.
Noyabrın 4-də hətta “The Washington Post” da Putinin bütün qüvvələrini Xersonun müdafiəsinə atacağına dair tezislərlə məqalə dərc edib. Onlar bildiriblər ki, Rusiya Xerson vilayətindən imtina etməyə hazır olduğuna dair heç bir əlamət göstərməyib, çünki həm regional mərkəzin özü, həm də bütün region Kreml üçün “böyük strateji və siyasi əhəmiyyətə malikdir...”.
Əslində nə oldu?
Rus qoşunlarının Xerson vilayətinin sağ sahilindən “yenidən yerləşdirilməsinin” ildırım sürəti ilə olmasa da, sürətlə başa çatması sözün əsl mənasında iki gün ərzində qaçışın daha uzun müddətdə baş verdiyini və təşkil edildiyini göstərir. Xüsusilə, Britaniya kəşfiyyatı qeyd edib ki, rus qoşunlarının çıxarılmasının başa çatması onun elanından cəmi iki gün sonra baş verib, ona görə də çox güman ki, oktyabrın 22-dən başlayaraq gizli şəkildə həyata keçirilib. Və güman edilirdi ki, rus hərbi texnikası və mülki paltar geymiş şəxsi heyəti, ehtimal ki, bir neçə həftə ərzində iddia edilən 80 min "evakuasiya edilmiş" mülki şəxslə birlikdə Xersonu tərk edib.
"Çıxış elan edildikdən cəmi iki gün sonra başa çatıb. Çox güman ki, keçid prosesi oktyabrın 22-də, Xersondakı əməkdaşlar mülki şəxsləri şəhəri tərk etməyə çağıran zaman başlayıb", - kəşfiyyatın məlumatında vurğulanır.
Milli Strateji Araşdırmalar İnstitutunun Hərbi və Hərbi-İqtisadi Siyasət şöbəsinin baş məsləhətçisi Nikolay Beleskovun sözlərinə görə, geri çəkilmə əməliyyatı əslində mülki əhalinin “evakuasiya” (əslində deportasiya) əməliyyatı adı altında həyata keçirilib.
"Ukraynanın dinc əhalisi mahiyyət etibarı ilə Moskvanın qüvvə və vasitələri üçün canlı sipər oldu... Ona görə də təəccüblü deyil ki, dinc əhalinin "təxliyəsi"nin başa çatması geri çəkilmənin açıq elanı ilə üst-üstə düşür. Ona görə də düşmənin geri çəkildiyini elan etməsindən Ukraynanın müdafiə qüvvələrinin Xersona daxil olmasına cəmi iki gün keçdi. Hərçənd amerikalı general Milli bildirmişdi ki, 20-30 minlik qrupun çıxarılması xeyli vaxt aparacaq”, - deyə o qeyd edib.
Mütəxəssisin fikrincə, Rusiya strateji cəhətdən axmaq olsa da, səhvlərindən nəticə çıxara bilir.
"Moskvalılar Ukrayna Müdafiə Qüvvələrinin Balakliya-Kupian hücum əməliyyatından dərs aldılar və Xerson vilayətindən geri çəkilməyə daha sistemli şəkildə hazırlaşdılar", - o, hesab edir.
Xersonun azad edilməsindən sonra Ukrayna Müdafiə Qüvvələri bu versiyaların təsdiqini aldı. Belə ki, hərbi müxbir Andriy Tsaplienko özünün “Telegram” kanalında maraqlı sənədləri - tarixlərə görə oktyabrın 21-dən noyabrın 7-dək bir neçə mərhələdə planlaşdırılan rus qrupunun çıxarılması cədvəlini dərc edib.
Bundan əlavə, jurnalist 6000-dən çox silah, hərbi və xüsusi texnikanın keçid cədvəlini də dərc edib.
Üstəlik, hələ oktyabr ayında işğalçıların Çaplinkada ələ keçirdikləri aerodromdan öz texnikalarını “evakuasiya etdiklərini” göstərən peyk şəkilləri artıq mövcuddur (yəqin ki, sağ sahildən geri çəkildikdən sonra onun HİMARS zərbələrinə məruz qalacağından qorxurdular).
Hər halda, rusların Xersondan qaçması heç də “xoşməram jesti” deyil. Onlar uzun müddət və mütəşəkkil şəkildə dişlərini dişlərinə sıxıb geri çəkildilər.
Hərbi ekspertlər istisna etmirlər ki, indi rus qruplaşmasını gücləndirmək üçün, məsələn, Baxmut yaxınlığında hərbi texnika və canlı qüvvə cəbhənin digər ərazilərinə, xüsusən də Donbassa ötürülə bilər. Lakin unutmaq olmaz ki, Xersonun azad edilməsindən sonra sol sahildə bu qədər böyük miqdarda silahların ötürülməsi üçün istifadə oluna bilən bütün dəmir yolu qovşaqları Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin müşahidə etdiyi zonadadır. //AYNA//
Geri qayıt