Rusiyanın davam edən nüvə terroru və ya “Rosatom”a sanksiya gözləntisi
3-02-2023, 08:08
Artıq bir ilə yaxındır ki, Avropanın ən böyük atom elektrik stansiyası, Enerqodar şəhərində yerləşən Zaporojye AES Rusiya qoşunlarının işğalı altındadır. Bütün dünya Enerqodar sakinlərinin yalın əlləri ilə necə cəsarətlə rus tanklarını dayandırmağa və onların şəhərə girməsinə mane olmağa çalışdıqlarını sözün əsl mənasında canlı izlədi. Bunun üçün bir neçə insan canını verdi. Ötən il martın 4-də ruslar yerli müdafiəni yarıb şəhəri və Zaporojye AES-i zəbt edərək, görünməmiş nüvə terroru aktına başladılar.
İndi Ukrayna stansiyasını “Rosatom” korporasiyasının energetikləri idarə edir. AES-də işğalçıların hərəkətləri bütün dünyanı dəfələrlə nüvə fəlakətinin astanasında qoydu: ruslar reaktorları soyutmaq üçün təcili olaraq güc saxlamalı olan stansiyanı atəşə tutdu və enerjisizləşdirdi. İşğalçılar məqsədyönlü şəkildə Avropanın ən böyük nüvə obyektini hərbi bazaya çevirir, reaktorların yaxınlığında ağır silahlar yerləşdirir və qəhrəman müdafiəçilərimizin hücuma keçməsindən qorxaraq AES-dən qalxan kimi istifadə edir, onun arxasında gizlənirlər.
Hələlik işğalçılar AES-in altı enerji blokundan heç birini işə sala bilmirlər, çünki stansiya öz ehtiyacları üçün Ukraynadan enerji alırdı, indi isə bütün elektrik xətləri zədələnib.
On bir aylıq işğalda energetiklərimiz stansiyada işgəncələrə məruz qalaraq öldürülüb, onları Rusiya tərəfinə keçməyə məcbur ediblər. İndi “Rosatom” ilə iş müqaviləsi imzalamaqdan imtina edən mütəxəssislərin obyektə girişi bloklanır. Sadəcə olaraq, mətbuatda və sosial şəbəkələrdə elanlar vasitəsilə işğalçılar müharibədən əvvəl də tapmaq çətin olan nadir ixtisaslara malik kadrlar axtarırlar.
Hətta Belarusdan nüvə alimlərini stansiyaya gətirməyə hazırlaşırlar. Yəni ki, hər şey bu qədər mürəkkəbdir. Belə dəhşətli şəraitdə stansiyanı təhlükəsiz idarə etmək mümkün deyil.
Zaporojye AES-in dayanması və onun bütün enerji bloklarının, sistem və avadanlıqlarının dayanması, onların işləməsi üçün tələb olunan temperatur rejiminə əməl olunmadığından, aqreqatlar soyuq vəziyyətdə olduğundan daim korlanır. Faktiki olaraq, Rusiya Federasiyası dövlət səviyyəsində çoxsaylı nüvə terror aktları törətməklə dünya tərəfindən qəbul edilmiş nüvə təhlükəsizliyinin bütün prinsiplərini pozub və buna görə cəzalandırılmalıdır.
BMT və onun nəzarətində olan Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (MAQATE) kimi beynəlxalq qurumlar təəssüf ki, aciz qalıblar: rus işğalçıları beynəlxalq ictimaiyyətin AES-i buraxmaq çağırışına sadəcə məhəl qoymadılar.
MAQATE rəhbəri Rafael Qrossinin Moskva və Kiyevlə alternativ olaraq aylarla davam edən danışıqları gözlənilən nəticəni vermədi. Beynəlxalq Agentliyin əldə etdiyi maksimum nəticə Zaporojye də daxil olmaqla Ukraynanın bütün atom elektrik stansiyalarında öz nümayəndələrinin yerləşdirilməsidir. Lakin bu, işğalçıların təhlükəsiz istismar qaydalarını pozmağa və Enerqodardakı stansiyanın ukraynalı personalını ələ salmağa davam etməsinə mane olmur.
Mütəxəssislər hesab edirlər ki, nüvə tənzimləyicisi Rusiya Federasiyasını stansiyanı buraxmağa məcbur edə bilməz və istəmir. Çünki ruslar MAQATE-yə böyük təsir göstərirlər və orada rəhbər mövqelərin əhəmiyyətli hissəsini tuturlar.
Təəccüblüdür ki, Ukraynaya qarşı heç bir əsası olmayan, demək olar ki, bir il davam edən qanlı müharibəyə baxmayaraq, Rusiya qlobal nüvə bazarında lider mövqeyini qoruyub saxlamaqda davam edir. “Rosatom”un gəlirləri müharibədən əvvəlki illə müqayisədə 17 faiz artıb. Eyni zamanda, ixrac 15 faiz artaraq on milyard dollar təşkil edib. Təbii ki, bu pulun bir hissəsi ölkəmizə qarşı vəhşi müharibənin maliyyələşdirilməsinə gedəcək.
Üstəlik, Ukrayna kəşfiyyatının məlumatına görə, “Rosatom” silah istehsalı ilə birbaşa məşğuldur: şirkət hələ də sanksiyalar altında olmadığı üçün silah istehsalı üçün lazım olan material və avadanlıqları sərbəst idxal edir.
“Rosatom” dünyanın 26 ölkəsində mövcuddur ki, bu da Rusiyaya nüvə elektrik stansiyalarının tikintisi üçün texnologiyalar tədarükçüsü kimi beynəlxalq bazarda hələ də mühüm rol oynamağa imkan verir. Bundan əlavə, bu şirkət dünyanın müxtəlif ölkələrində nüvə reaktorları tikir. “Rosatom”un xarici sifarişləri 200 milyard dollar təşkil edir.
Təəssüf ki, sivil dünya üçün Rusiya kimi nüvə nəhəngi ilə əməkdaşlığın zəhərli xarakter aldığını başa düşmək son dərəcə çətindir.
Ayrı-ayrı ölkələr yeni nüvə enerji bloklarının tikintisində “Rosatom” ilə əməkdaşlığı davam etdirir və bir sıra ölkələr Rusiyanın nüvə yanacağı və xidmətlərindən asılıdır: “Rosatom”un qlobal nüvə yanacağı istehsalı bazarındakı payı 16 faizdən çoxdur.
Avropa İttifaqı istədiyi zaman Rusiyanı MAQATE-də imtiyaz və hüquqlardan məhrum edə bilər, belə demək mümkünsə, sıraları təmizləyə və “Rosatom”un həyata keçirdiyi layihələri bağlaya bilər.
Kiyev Aİ-nin növbəti onuncu sanksiyalar paketində Rusiyanın nüvə sənayesi və onun nümayəndələrinə məhdudiyyətlərin tətbiq edilməsində israrlıdır. Beləliklə, hələ də sanksiyalar maşınının toxunmadığı əsas fiqurlar təzyiq altında qala bilər. Dünyada sifarişlər üzrə çoxlu pul itirmək qorxusu və təcrid Rusiyanı Zaporojye AES-i tərk etməyə məcbur etməlidir.
Yeri gəlmişkən, ölkəmiz artıq Rusiya nüvə yanacağından imtina edib və Rusiyanın “Rosatom” dövlət korporasiyası ilə əlaqəli 700-dən çox fiziki və hüquqi şəxsə qarşı sanksiyalar tətbiq edib.
Dünyanın bəzi ölkələri də açıq şəkildə nüvə terrorizmini “qoruyan” korporasiyaya öz mənfi münasibətini nümayiş etdirib. Məsələn, “Rosatom”un iki enerji bloku tikdiyi Finlandiya əməkdaşlıqdan imtina etdi və sadəcə olaraq layihəni dayandırdı. Bolqarıstan bəzi enerji blokları üçün Rusiya nüvə yanacağından imtina edərək, onları Amerika və Fransa təchizatı ilə əvəz etdi.
Bununla belə, Avropa İttifaqı indi rusların Zaporojye AES-də bütün təhlükəsizlik qaydalarını pozmasına sanksiyalar şəklində aydın reaksiya nümayiş etdirməlidir. Əgər avropalılar Rusiyanın nüvə sənayesinə qarşı dərhal qüvvəyə minən sanksiyaları tətbiq etməyə hazır deyillərsə, onlar gecikmə ilə qəbul edilə bilər. Məsələn, məhdudiyyətlərin bəziləri 2024-cü ildən, bəziləri isə daha sonra qüvvəyə minə bilər. Necə ki, Rusiya neftinə və neft məhsullarına embarqo qoyuldu.
Bu cür sanksiyalar “Rosatom”un hazırkı fəaliyyətini məhdudlaşdırmayacaq, lakin bu, qlobal nüvə sənayesinə aydın siqnal olacaq ki, yaxın onilliklərdə Kremlin əlində nüvə klubu olan Rusiya korporasiyası ilə məşğul olmaq lazımdır. Hətta milyardlarla dollar dəyərində olan müqavilələr zamanla ləğv edilməlidir.
Bu, Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibə aparmaq üçün maliyyə və texnoloji imkanlarının əhəmiyyətli dərəcədə azalması demək olacaq. Və bu, barbarları Zaporojye AES-i tərk etməyə təşviq edəcək. Bununla da yenidən Ukraynaya çox lazım olan elektrik enerjisini istehsal etmək imkanı yaranacaq. İndi milli sistemdə 4-5 giqavat enerji çatışmazlığı şəraitində altı giqavatlıq AES ölkədə elektrik enerjisi çatışmazlığını tamamilə ödəyə bilərdi.
Ümid edək ki, onuncu sanksiyalar paketinin təsdiqi ilə qitəmizdə nüvə təhlükəsizliyinin vacibliyini dərk edən sağlam düşüncə və anlayış avropalılar üçün daha böyük üstünlüyə çevriləcək.
Müəllif: Anna Bredixina
Mənbə: UNİAN
Müəllif: Ayna.az
Geri qayıt