Nüvə proqramı müqabilində artilleriya və ya şübhəli "kömək"
16-09-2023, 07:20
Sentyabrın 13-də Şimali Koreya lideri Kim Çen Inla Rusiya Prezidenti Vladimir Putin arasında Vladivostokda görüş baş tutdu. Koreya diktatoru rusiyalı həmkarının Ukraynadakı bütün hərəkətlərini açıq şəkildə dəstəklədi. Bu görüşün nəticələri Rusiyanın Ukraynadakı işğalçı müharibəsinə hansı təsirləri göstərə bilər? Ukraynalı ekspertlər Şimali Koreya və Rusiya liderinin görüşünü şərh ediblər:
Yeni Geosiyasət Araşdırmalar Şəbəkəsinin Asiya bölməsinin rəhbəri Yuri Poita UNİAN-a Kim Çen In və Vladimir Putin arasında aparılan danışıqların nəticələrindən danışarkən qeyd edib ki, Rusiyanın hərəkətlərini ardıcıl olaraq diplomatik dəstəkləyən Şimali Koreya üçün fürsət pəncərəsi açılıb: “Rusiyanın silaha ehtiyacı KXDR-ə özünün müdafiə sənayesinin inkişafı üçün lazım olan detalları Rusiyadan almağa imkan verir. Çünki hazırda sanksiyalara görə Pxenyanın dünyadan nə isə alması çox çətindir”.
Ekspert xatırladıb ki, KXDR üçün xüsusilə neft məhsullarının, metalların, filizlərin idxalına, silah tədarükünə məhdudiyyətlər var. Və bu sanksiyalar BMT Təhlükəsizlik Şurası tərəfindən təsdiqlənib: "İndi nə baş verir? Bir il əvvəl Rusiyanın silaha ehtiyacı yox idi. Bir il ərzində Çin üzərindən çiplər gətirməklə raketlərə olan ehtiyacı təmin etdi. Bununla belə, 2023-cü ildə görürük ki, döyüşlərin aparılmasında artilleriya vasitələrinə, artilleriya sursatlarına ehtiyac var. Rusiyanın Şimali Koreyadan əldə edə biləcəyi məhz bunlardır”.
“KXDR və Rusiya Federasiyası arasında əldə olunan razılaşmaların nəticəsi işğalçı ölkənin anbarlarının artilleriya sursatları, salvo-raket kompleksləri, eləcə də operativ-taktiki raket kompleksləri ilə doldurulması ilə nəticələnə bilər. Şimali Koreyada bunlardan kifayət qədər var. Məsələn, onların 200 kilometrə qədər mənzilli MLRS-ləri, 400 kilometrə qədər mənzilli operativ-taktiki raket sistemləri var”, - deyə analitik qeyd edib.
Onun sözlərinə görə, görüş zamanı bu və ya digər şəkildə məsələlər müzakirə olunub: “Onlar nə internetin inkişafından, nə də təsərrüfatlardan danışa bildilər. Bundan başqa, danışıqlarda Şimali Koreya nümayəndə heyətindən kimlər vardı - müdafiə naziri, ali hərbi komandanlıq, hərbi dəniz qüvvələri komandanı, eləcə də raket-kosmik sənayeyə, müdafiə sənayesinə cavabdeh olan idarə və qurumların rəhbərləri. Bu o deməkdir ki, bu və ya digər şəkildə hərbi məsələlər müzakirə olunub”.
Ekspert güman edir ki, Şimali Koreya nüvə proqramının və lazımi texnologiyaların inkişafı üçün Rusiya Federasiyasından yardım alacağını gözləyir: "Məlumdur ki, Şimali Koreya nüvə proqramını intensiv şəkildə inkişaf etdirir. Hazırda KXDR-də qitələrarası ballistik raketlərlə təmsil olunan yalnız quru komponenti var, lakin o, həm də dəniz komponentini inkişaf etdirir. Bir həftə əvvəl yeni sualtı qayıq buraxılıb, o, taktiki qurğularla təchiz olunub. Bu, Şimali Koreya üçün yeni bir inkişafdır. Təsdiqlənə bilməyən bəzi hesablamalara görə, bu sualtı qayığın ballistik raket sistemləri ilə bağlı problemləri var. Ona görə də Hərbi Dəniz Qüvvələri komandanının görüşlərdə iştirakı gözə çarpdı. Rusiya göstərir ki, Şimali Koreya onilliklər ərzində heç kimdən ala bilmədiklərini Moskvadan ala bilər. Bu, sualtı qayıqlar üçün raket texnologiyası məsələsidir, bu, peyk avadanlığı, peyk kəşfiyyatı məsələsidir... Şimali Koreyaya hər şey lazımdır”.
Politoloq Volodimir Volya isə hesab edir ki, Şimali Koreyanın Rusiya Federasiyasına silahla əhəmiyyətli dərəcədə kömək edə biləcəyinə şübhə var: “Çünki Kim Koreya yarımadasında müharibə riskini, eləcə də riskləri nəzərə almalıdır”.
Bununla belə, ekspertlərin heç biri Ukrayna cəbhəsinin bəzi ərazilərində artilleriya atəşinin artmasını potensial olaraq müşahidə ediləcəyini istisna etmir. Ancaq bu cür vəziyyətin nə qədər davam edəcəyini söyləmək çətindir, çünki ötürülə bilən silahların təkcə sayı deyil, həm də çeşidi məlum deyil. Logistika məsələsi də var. Axı KXDR-dən cəbhə xəttindəki Rusiya anbarlarına qədər xeyli məsafə var. Onu aradan qaldırmaq üçün çoxlu sayda eşelonu cəlb etmək lazımdır.
Digər tərəfdən, Ukrayna Müdafiə Nazirliyinin Kəşfiyyat Baş İdarəsinin rəisi Kiril Budanovun sözlərinə görə, KXDR “bir ay yarımdır ki, Rusiya Federasiyasını silahla təmin edir. Xüsusilə, söhbət 122 mm və 152 mm-lik mərmilərdən, həmçinin “Qrad” üçün raketlərdən gedir.
Ordu, Konversiya və Silahsızlanma Araşdırmaları Mərkəzinin Beynəlxalq Münasibətlər üzrə direktor müavini Mixailo Samus hesab edir ki, Putinin Kim ilə qardaşlaşmasının “başqa maraqlı tərəfi” var: “Son vaxtlara qədər Cənubi Koreya sakitcə Rusiya Federasiyası ilə işini davam etdirdi və Rusiya Federasiyasına qarşı sanksiyalar tətbiq etmədi. Amma Seulun Silahlı Qüvvələrində 40-a yaxın T-80U tankı və 60-a yaxın BMP-3 var ki, onlara lazım deyil. Cənubi Koreyalı dostlarıma heç nə eyham vurmaq istəmirəm, amma nəyisə həll etmək lazımdır”.
“Defence Express”in eksperti Oleq Katkov qeyd edib ki, Şimali Koreyanın əhəmiyyətli miqdarda silahları var, lakin o, zirehli texnikanın və digər silahların Rusiya Federasiyasında artilleriya və sursat, eləcə də ehtiyat hissələri ilə eyni maraq doğuracağı şübhəlidir: “Xüsusilə, KXDR-də Rusiya ordusunun istifadə etdiyi kifayət qədər çaplı artilleriya sistemləri var. Amma sursatların sazlıq vəziyyəti ilə bağlı suallar var. Hərbi balansın hesablamalarına görə, KXDR-in arsenalı 122, 152 millimetr kalibrli 22 500 artilleriya sistemindən və Rusiya Federasiyası üçün 170 millimetrlik xüsusi və lazımsız sistemlərdən ibarətdir. Bu rəqəmə 120 millimetrlik minaatan da daxildir. Əgər bu artilleriya sistemlərindən danışırıqsa, deməli, onlar üçün nəzərdə tutulmuş müvafiq sursat miqdarından da danışmalıyıq. Və bu sursatların vəziyyəti ilə bağlı suallar var, çünki onların yenilənməsi ehtimalı azdır. Onlar ən azı 1991-ci ildən və çox güman ki, 1980-ci illərin ortalarından qalanlardır. Yəni onların etibarlılığına təsir edəcək kifayət qədər köhnə döyüş sursatlarıdır”.
Katkov xatırladıb ki, 1980-ci illərdə İran-İraq müharibəsi zamanı Çin (Sovet İttifaqı ilə birlikdə) Pxenyandan İranı silahla təchiz etmək üçün mərkəz kimi istifadə edirdi: Baxmayaraq ki, ictimaiyyət qarşısında indiki kimi - neytrallıq haqqında danışırdı. Ona görə də deyirlər ki, təkcə Rusiyanın birbaşa KXDR-ə hansı silahları verə biləcəyinə diqqət yetirməyə dəyər. Həmin vaxt Çin beynəlxalq səviyyədə özünün tam neytrallığını və münaqişə tərəflərindən heç birinə kömək etmədiyini, yalnız münaqişənin sülh yolu ilə həllinin tərəfdarı olduğunu bəyan etdi... Təbii ki, İran-İraq mübəsi ilə paralellər aparmaq kifayət qədər çətindir, lakin oxşar cəhətlər çoxdur...”.
Onun sözlərinə görə, o zaman Pekin İrana KXDR vasitəsilə artilleriya, yüzdən çox döyüş təyyarəsi keçirib və bütün bunlar “biz orada deyilik və Çin İrana heç nə vermir” şüarı altında baş verib.
"Bu paradiqmada əgər biz fərziyyəni əsas götürsək (silahların Şimali Koreya vasitəsilə Çindən Rusiyaya ötürülməsi haqqında), o zaman vəziyyət daha da təhdidedici olur. O mənada ki, bu, Rusiya ilə Ukrayna arasında uzun sürən müharibə deməkdir. Rusiya KXDR-dən birbaşa silah almağa başlayanda vəziyyət daha da mürəkkəbləşir. KXDR-in Çin silahlarının ötürülməsi üçün mərkəzə çevrilməsi isə tamamilə fərqli vəziyyətdir”, - Katkov diqqətə çatdırıb.
Politoloq Volodimir Volya hesab edir ki, Çin neytrallığı qiymətləndirir və Şimali Koreyadan mərkəz kimi istifadə olunsa belə, Rusiya Federasiyasına silah tədarük etməyəcək.
Lakin Yuri Poita Çin silahlarının KXDR vasitəsilə Rusiya Federasiyasına tədarükünü istisna etmir. Baxmayaraq ki, politoloq bunun potensial ssenarilərdən biri olduğunu, ehtimalını indi qiymətləndirmək çətin olduğunu vurğulayır.
AYNA
Geri qayıt