İsrailin HƏMAS-a qarşı müharibəsi və aralıq nəticələr
15-11-2023, 06:10
İsrail və HƏMAS arasında müharibə artıq bir aydan çoxdur ki, davam edir. Aralıq nəticələrə baxaq:
1.İsrail nəhayət quru əməliyyatına başladı. Onun məqsədləri hələ də tam məlum deyil. İsrail ən azı Qəzzada və anklavın şimal hissəsində HƏMAS-ın əsas infrastrukturunu dağıdacaq. Maksimum olaraq, cənub bölgələri də daxil olmaqla, bütün Qəzza zolağının ərazisini tutacaq. Bu vaxta qədər döyüşlər məhdud idi. İndi ən çətin mərhələ başlayır - İsrail qoşunlarının şəhər ərazilərinə daxil olması.
2.ABŞ-ın İsrailə təzyiq göstərmək üçün titanik səyləri qismən nəticə verdi. İsrail anklava və hər gün dörd saatlıq humanitar fasilələr zamanı humanitar yardımın çatdırılmasını genişləndirməyə razılaşıb. Hər kəs təcrübədə necə işləyəcəklərini öyrənəcək, amma artıq bununla az adam maraqlanır, əsas odur ki, kompromis əldə olunub. İsrail hətta yüksək hərbi və siyasi xərclər olsa da, HƏMAS-ı məhv etməkdə qərarlıdır. ABŞ bu əhval-ruhiyyədə deyil, lakin müttəfiqi dəstəkləmək ehtiyacı ilə Qlobal Cənubla normal münasibətləri saxlamaq istəyi arasında qalıb.
3.HƏMAS-la qətiyyən maraqlanan yoxdur, bu əvvəldən aydın idi. HƏMAS məhv edilərsə, zəifləsə, bölgə ölkələri rahat nəfəs alacaq. Eyni zamanda, onlar bu müharibədən sakitcə istifadə edərək, Qərbin və İsrailin tənqidindən yararlanırlar, bununla da “ərəb küçəsində” xal qazanırlar, İsraillə münasibətləri qoruyub saxlamaq və öz radikallarını daxildə saxlamaq üçün Qərbdən müxtəlif güzəştlər tələb edirlər. Hətta İran İsraili zəiflətmək və onu danışıqlara razı salmaq üçün Qərbə təzyiqi artırmaq üçün HƏMAS-dan sırf bir alət kimi istifadə edir.
4.Çin və Rusiya Qərbə qarşı güclü media kampaniyası başlatmağa, Qlobal Cənubun mövqeyi ilə eyniləşdirməyə, həmçinin onları ABŞ-a qarşı öz mənəvi və ideoloji platformasında birləşdirməyə imkan verən mövqe tutdular. Bu, avtomatik olaraq bəzi praktiki məsələyə çevrilmir və ya yerdə təsir göstərmir, lakin ABŞ və Avropanın səylərini sarsıdaraq Qlobal Cənubun “küçəsi” uğrunda mübarizədə bölgədə dialoq qurmaq üçün ABŞ üzərində taktiki üstünlük əldə etməyə kömək edir.
5.Qəzzada baş verənləri nəzərə alsaq, Avropa çaşqın görünür. Birincisi, bir çox ölkələr və çoxlu fərqli baxışlar və mövqelər var ki, onları uzlaşdırmaq çətindir. İkincisi, Avropa İttifaqının heç vaxt İsrail-Fələstin yolunda tutarlı strategiyası olmayıb və indi bu, onlara mənfi təsir göstərir. Üçüncüsü, ABŞ-da olduğu kimi, İsrailə birmənalı və qeyd-şərtsiz dəstək artıq Qərbdə müqəddəs deyil və insanlar arasında avtomatik anlaşmaya səbəb olmur. Dördüncüsü, böyük müsəlman diasporları nəzərə alınmalıdır, çünki onların səsi Avropa siyasətçiləri üçün vacibdir. Bir çox ölkələrdə müsəlmanlar bir neçə nəsildir yaşayırlar, hətta siyasi dairələrə də daxil olurlar.
6.Ştatlarda İsraildəki vəziyyət həm imkanlar, həm də risklər yaradıb. Bir tərəfdən, Vaşinqtonun İsrail, Tayvan və Ukraynanı bir paketə bağlamaq şansı var və bununla da Bayden tərəfindən irəli sürülən əsas hekayənin arqumentasiyasını gücləndirmək şansı var: İran, Rusiya Federasiyası və Çinin təmsil olunduğu avtokratik “Şər oxu”na qarşı mübarizə aparan demokratiyalar koalisiyası yaranır. Digər tərəfdən, cəmiyyət səviyyəsində Fələstin məsələsinə münasibətdə ciddi uçurum var. Bundan əlavə, İsrail, Ukrayna, Tayvan tərəfdarları və ümumiyyətlə resursların Meksika ilə sərhədin möhkəmləndirilməsi kimi daxili işlərə yönəldilməli olduğuna inananlar arasında yardımın prioriteti üzərində mübarizə başlayır.
7.HƏMAS-ın məğlubiyyəti və ya zəifləməsi İsrailin fələstinlilərlə sülh danışıqlarını bərpa etmək öhdəliyi ilə bağlıdır. Bu, region ölkələri arasında bölgəyə təsirin yenidən bölüşdürülməsi üçün ilkin şərtlər yaradır. Hər kəs bu prosesdə iştirak etmək və ona nəzarət etmək istəyəcək ki, yeni Fələstin dövlətinin yaradılması halında əvvəldən hakim mövqe qazansın. Hamı başa düşür ki, bu, subregiona giriş nöqtəsi və İsrailin gündəminə təsir edir. Buna görə də ənənəvi oyunçular İordaniya, Misir və Türkiyə, Səudiyyə Ərəbistanı, BƏƏ və Qətər arasında İsrail-Fələstin sülh prosesinin təminatçısı, vasitəçi statusu uğrunda mübarizə aparılacaq. Qlobal səviyyədə Çin Vaşinqtonu İsrailin açıq-aşkar müttəfiqi kimi tanıdacaq, ABŞ-ı vasitəçi kimi sıxışdırmağa çalışacaq. İran Fələstin məsələsinin həllində oyunçu kimi iştirak etmək üçün bu və ya digər formatda prosesə qoşulmağa çalışacaq ki, bu da öz növbəsində Orta Şərq regionunda postamerikan status-kvonun formalaşması üçün daha geniş prosesdə mühüm addım olacaq.
8.Bu vəziyyətdə Ukrayna hələ də çıxılmaz vəziyyətdədir. Bizi ABŞ-da İsrailin yardım paketi ilə əlaqələndirmək cəhdi indiyədək uğursuz olub. Düşünürəm ki, yardım paketi nəhayət Konqresdən keçəcək, lakin onun üçün hazırkı tender onu göstərir ki, Vaşinqtonda vəziyyət gözlənilməzdir və qütbləşir. Bizi çox vaxt təsirimiz olmayan müxtəlif mövzulara bağlayır. Bundan əlavə, İsraildə baş verənlər, mənə elə gəlir ki, Qlobal Cənubla dialoqda bizim üçün potensial problemlər yaradır. Çətin ki, dialoq öz-özünə yaransın. Yenə də qeyri-Qərb dünyası ölkələri Ukraynanın bu məsələdə mövqeyi ilə o qədər də maraqlanmır, daha çox ABŞ və Avropada dediklərini rəhbər tuturlar. Amma bizim İsrailə dəstəyimiz nəzəri olaraq bəzi ölkələr tərəfindən Rusiya Federasiyasına qarşı müharibədə bizə kömək etməkdən imtina etmək üçün bəhanə ola bilər. Bunun bizim üçün nə dərəcədə kritik olacağını söyləmək çətindir. Ancaq belə bir risk var.
Müəllif: İlya Kusa - Ukrayna Gələcək İnstitutunun analitik mərkəzinin Yaxın Şərq məsələləri üzrə eksperti
Mənbə: UNİAN
Tərcümə AYNA-ya məxsusdur
Təqdim etdi: DİA-AZ.COM (ƏRSOYUN BLOQU)
Geri qayıt