Cini şüşədən buraxdılar: “Cənnət”də “Cəhənnəm” rüzgarı
31-01-2024, 10:52
Deyirlər ki, əgər sən iki nəsli kölə etməyi bacarsan, üçüncüsü qul olaraq doğular və köləliyi təbii bir şey kimi qəbul edər. Əgər əvvəllər müəyyən xalqlar və ya təbəqələr əsarət altında idisə, indi müasir texnologiya dövründə, istəsək, bütün planet qula çevrilə bilər. Yaxşı, hamısı olmasa da, çoxu. Buna çoxlu nümunələr var. Onlardan biri də ABŞ-dır.
Bizə, atalarımıza və babalarımıza, oğullarımıza və nəvələrimizə illərdir deyirlər: ABŞ idealdır! ABŞ zəkanın zirvəsidir! ABŞ mütləq həqiqətdir! Etiraf etməliyik ki, çoxları buna inanırdı. Aksioma kimi qəbul edilirdi. Bildiyiniz kimi, aksioma şübhə etmək heç kimin ağlına gəlmir. Elə ona görə də onun adına aksioma deyirlər.
Amma ABŞ-a şübhə etmək olar. Bu, necə ideal “krallıqdır” ki, ona hərdən bütün planetin gülüş obyektinə çevrilən, “cibində” nüvə raketi buraxma düyməsi olan axmaq bir kral başçılıq edir? O kral ya ancaq özünün gözünə görünən “ruhlar”la salamlaşacaq, ya pivə çəlləyi ilə “ünsiyyət” quracaq, ya da absurd teatrının o qədər də uğurlu olmayan tamaşalarını xatırladan bir neçə nağıl danışmağa başlayacaq...
Onun yerini isə daha bir qeyri-adekvat danışığı və hərəkətləri ilə qəbuledilməz olan ekssentrik tutmağa çalışır, ki, onu da ən ideal dövlətin başında dayanmağa layiq adlandırmaq olmaz. Ancaq bu, aysberqin yalnız görünən hissəsidir. Suyun altında nələr var... Bunu yalnız Allah və adi amerikalılar bilir.
Sakitliyi pozan Texas
Və "ideal" ölkənin nəzərəçarpacaq dərəcədə zədələnmiş imicinə son toxunuşu Texasdakı hadisələr əlavə etdi. Həm hökumətin, həm də cəmiyyətin vaxtaşırı müzakirə etdiyi qeyri-leqal miqrant problemi ABŞ dövlətçiliyi üçün real təhlükəyə çevrilib.
Amerikanın Meksika ilə sərhəd hissəsində bütün dünya federal və yerli hakimiyyət orqanları arasında əsl qarşıdurmanın şahidi olur. Texas qubernatoru Qreq Ebbott, keçmiş prezident Donald Trampın təşəbbüsü ilə, illərlə qurulmuş nizama meydan oxudu.
Qeyri-qanuni miqrant axınını (və qeyri-rəsmi məlumatlara görə, onların təxminən 3 milyonu son bir ildə ABŞ-a gəlib) “işğal” adlandıran Ebbott əvvəlcə hakimiyyəti bu problemlə ciddi şəkildə mübarizə aparmağa, bunun üçün əlavə vəsait ayırmağa çağırıb. Lakin bu problemin özəlliklərindən biri ondan ibarətdir ki, Baydenin başçılıq etdiyi demokratlar əvvəlki prezidentlik yarışı zamanı gələn bütün miqrantlara problemsiz həyat vəd etmişdilər. Və ümumiyyətlə, bu faktor Baydenin son qələbəsində mühüm rol oynadı. Axı, “World Population View” mənbəsinə görə, 2020-ci ilin sonuna qədər ABŞ-da 50,6 milyon miqrant və ya əhalinin 15,3%-i yaşayırdı.
Aydındır ki, növbəti prezident seçkiləri ərəfəsində hakimiyyətin ekstra-radikal tədbirlərə tab gətirməsi mümkün deyildi. Respublikaçılar isə bundan istifadə etdilər. Ebbott işi öz üzərinə götürdü və federal hökumətin "əyalətləri qoruyan qanunları, o cümlədən immiqrasiya qanunlarını tətbiq etmək üçün konstitusiya məsuliyyətini pozduğunu" söylədi. Onun tapşırığına əsasən, yerli təhlükəsizlik qüvvələri miqrantların tez-tez ABŞ-a daxil olduğu Rio-Qrande sərhəd çayı boyunca 48 kilometrlik ərazidə tikanlı məftilli hasar çəkib, həmçinin baryer buyları yerləşdiriblər. Bundan əlavə, Texas qubernatoru yerli hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşlarına qeyri-qanuni mühacirləri həbs etməyə icazə verən qanun imzalayıb.
Məhkəmənin qərarı - cəhənnəmə getdi!
Bayden administrasiyası qərarlara etiraz edərək, əyalət orqanlarının federal yurisdiksiyaya aid olan immiqrasiya və sərhəd mühafizəsi məsələlərinə müdaxilə etdiyini söylədi. ABŞ Ali Məhkəməsi ötən həftə federal orqanların lehinə qərar çıxararaq, Sərhəd Patrul agentlərinə məhkəmə prosesi davam edərkən Texasda qurulmuş maneələri aradan qaldırmağa icazə verdi.
Lakin Texas səlahiyyətliləri buna əməl etməkdən imtina etdilər. Dövlət Milli Qvardiyaçıları İql-Pass şəhərində sərhəd bölgələrindən birinə nəzarəti ələ keçiriblər və federal sərhədçiləri ora buraxmır, maneələri gücləndirirlər. Ebbott bundan qətiyyən utanmadı: o dedi ki, federal hakimiyyətlə münaqişə kəskinləşsə belə, qan tökülmə ehtimalı kifayət qədər azdır.
Artıq 25 ştatın başçısı Ebbotla həmrəy olduqlarını bildiriblər, iki ştat (Florida və Oklahoma) isə artıq könüllü olaraq Texasa dəstək ifadə ediblər və öz milli qvardiyalarını Meksika ilə sərhədə göndərməyə hazırdırlar. Bundan əlavə, “Sərhədimizi Geri Verin” şüarlı böyük bir kampaniya planlaşdırılır. Təşkilatçılar mövcud vəziyyətlə bağlı narahatlığın nümayişi olaraq sərhəd boyu hərəkət etmək üçün 700 min avtomobilin iştirakı ilə aksiya keçirməyi planlaşdırırlar.
Bəs Bayden?
İndi Baydenin bəzi müttəfiqləri onu Texas Milli Qvardiyasına nəzarəti ələ keçirməyə çağırırlar. ABŞ-da Milli Qvardiyanın bölmələri adətən əyalət qubernatorlarına tabedir, lakin federal hökumətin onları “fəallaşdırmaq” və federal tapşırıqları yerinə yetirmək, o cümlədən həm Amerika ərazisində nizam-intizam yaratmaq, həm də xaricdəki münaqişələr zamanı silahlı hərbi əməliyyatlarda iştirak etmək üçün onları öz nəzarəti altına keçirmək hüququ var.
Qoca Conun nə edəcəyini proqnozlaşdırmaq çətindir. Görünür, yekun qərarı noyabr seçkilərindən sonra yeni hökumətin öhdəsinə buraxmaq üçün indi müəyyən kompromis tapılacaq.
Tarix nə deyir?
Tarixə gəlincə, ötən əsrin 60-cı illərinin ortalarında ABŞ-da oxşar hadisə müşahidə olunub. O zaman ölkənin Prezidenti Con Kennedi 1962-ci ildə federal mənzil proqramlarında irqi ayrı-seçkiliyi qadağan edən 11063 saylı İcra Sərəncamını imzalamışdı. Bununla belə, Kennedi federal hakimiyyəti və dövlətin suverenliyi prinsipini, xüsusən də ştatlarda seqreqasiya problemlərinin həlli ilə bağlı tarazlıq yaratmaq çətinliyi ilə üzləşmişdi.
1963-cü ildə Prezident Kennedi məktəblərdə, iş yerlərində və ictimai yaşayış yerlərində irqi ayrı-seçkiliyə son qoymağa yönəlmiş vətəndaş hüquqları qanun layihəsini Konqresə təqdim etdi. Və yenə də bütün ölkədə narazılıq dalğası və prosesin getməsinə mane olmaq cəhdi başladı.
Yalnız 1963-cü ildə Kennedinin öldürülməsindən sonra bu qanun növbəti il, 1964-cü ildə onun varisi Lindon Conson tərəfindən qəbul edildi və imzalandı. Amma, etiraf etmək lazımdır ki,o zaman hadisələr bu gün müşahidə olunan gərginlik həddinə çatmadı.
Amerikalılar sovet vətəndaşlarının izi ilə gedəcəklərmi?
Təbii ki, indi həm Amerikanın özündə, həm də dünyada çoxlarını bir sual maraqlandırır: vəziyyət nəzarətdən çıxa bilərmi və Sovet İttifaqı ilə 30 ildən bir qədər artıq müddətdə olduğu kimi, ölkənin dağılmasına gətirib çıxara bilərmi? Bir neçə supergüc üçün bu ssenari arzuolunan ola bilər. Amma...
Prosesin marginal şüarlardan kənara çıxa bilməyəcəyinə dair bir neçə arqument var:
Birincisi, məşhur mifdən fərqli olaraq, Texasın bir ştat olaraq ABŞ-dan birtərəfli qaydada ayrılmaq hüququ yoxdur.
İkincisi, ştatın sakinlərinin əksəriyyəti ABŞ-ın tərkibində qalmaq istəyir.
Üçüncüsü, ayrılma çağırışları əvvəllər də eşidilib. Onlar Demokratik administrasiyalar zamanı yaranmağa meyllidirlər və Respublika administrasiyaları zamanı azalır (və ya əhəmiyyətsiz olurlar).
Və ümumiyyətlə, Texas hadisələri ayrı bir hadisə kimi deyil, Amerikanın daxili siyasətinin tərkib hissələrindən biri, belə demək mümkünsə, Oval Kabinetə öz namizədlərinin yolunu açmaq üçün iki vertikalın seçki mübarizəsinin epizodlarından biri kimi qəbul edilməlidir. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, seçkilərdən dərhal sonra hər şey nəhayət öz yerini tapacaq. Çox güman ki, növbəti seçkiyə qədər, kimsə yenə qanunsuz miqrantların kartını oynamağa cəhd edənə qədər.
Müəllif: Vüsal Əliyev - Mənbə: ayna.az
Geri qayıt