Pakistan və İran müharibə astanasındadır
8-02-2024, 12:45
Pakistan daha geniş Yaxın Şərq münaqişəsinə cəlb olunurmu? Cavab İrandan asılıdır. Onun Qəzza, Livan və Yəməndəki müvəkkilləri təkcə regional döyüşləri qaynar vəziyyətdə saxlamır, həm də ümumiyyətlə ona dost olan üç ölkə (müxtəlif dərəcələrdə) - Suriya, İraq və Pakistandakı mövqelərə hücum edən yaraqlı qrupları dəstəkləyir. İranın nüvə silahına malik Pakistan ərazisinə son raket və pilotsuz təyyarə zərbələri xüsusilə narahatlıq doğurur.
Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Project Syndicate” yazıb.
Təhlildə qeyd olunur:
İranın Suriya, İraq və Pakistana hücumları onun bu ölkələrin daxilində yaranmasını düşündüyü düşmən fəaliyyətlərinə cavabdır. Məsələn, İranın Suriyaya zərbələri İranın Kirman şəhərində 100-ə yaxın insanın ölümünə səbəb olan kamikadze partlayışlarından sonra baş verib. Bu epizodlar müəyyən mənada yeni deyildi. İran və onun etibarlı qüvvələri illərdir İŞİD-lə mübarizə aparır. Suriya prezidenti Bəşər Əsədin özü də İŞİD-lə mübarizədə İrana çox güvənib (son nəticədə o, ABŞ, İsrail və Türkiyənin qruplaşmaya qarşı hücumlarından da böyük fayda əldə edib).
Bunun əksinə olaraq, İranın bu yaxınlarda İraq Kürdüstanının paytaxtı Ərbil şəhərinə hücumu İsraili cəzalandırmaq məqsədi daşıyırdı. İran İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (“Sepah”) Aerokosmik Qüvvələrinin generalı Əmir Əli Hacızadənin yanvarın 16-da İran dövlət televiziyasına verdiyi məlumata görə, İsrailin İranın nüvə obyektlərinə gizli hücumları və nüvə alimlərinin öldürülməsi Ərbildəki obyektdən planlaşdırılıb. “Biz bununla üzləşməli və şəhidlərimizin qanı naminə qisas almalı olduq”, - deyə o izah edib.
Xarici işlər naziri Hüseyn Əmir-Abdullahianın sözlərinə görə, həmin gün Pakistanın narahat olan Bəlucistan əyalətinə endirilən zərbələr sünni ekstremist qrupun təlim düşərgəsinə yönəlib. İranlılar iddia edirlər ki, “Ceyş əl-Adl” qruplaşması İranın Pakistanla sərhədindəki mövqelərə hücumda ixtisaslaşıb və bu yaxınlarda İranın cənub-şərqində polis məntəqəsinə hücum edərək 11 zabiti öldürüb.
2012-ci ildə yaradılan “Ceyş əl-Adl”, İran 2010-cu ildə Abdulmalik Riqini ələ keçirib edam etdikdən sonra gücü zəifləyən sünni yaraqlı təşkilatı olan “Cundullah”ın qalıqlarından törəyib. 2021-ci ildə İİKK qrup tərəfindən girov saxlanılan iki İran əsgərini xilas etmək üçün transsərhəd əməliyyat keçirib.
Keçən ay İranın hücumundan sonra Yaxın Şərq üzrə analitik Əhməd Qurayşi xəbərdarlıq etdi ki, “pakistanlılar bu hadisənin cavab vermədən ötüb keçməsinə imkan verə bilməzlər. Lakin qisas, nə vaxt baş verərsə, sürətli olacaq və sürpriz elementini saxlayacaq".
Həqiqətən də belə oldu: yanvarın 18-də Pakistan İrandakı silahlı qruplaşmalara qarşı hava zərbələri endirib, 9 nəfər həlak olub.
İran və Pakistan illərdir bir-birini 559 millik ortaq sərhəddə silahlılara sığınmaqda ittiham edir. Pakistan uzun müddətdir ki, İran Bəlucistanındakı separatçı qrupları dəstəklədiyinə inanır və 2017-ci ildə əyalət üzərində İrana məxsus pilotsuz təyyarəni vurub. Lakin son atışma Pakistanın əsəbiliyini artıracaq.
Aydındır, İran inanır ki, öz düşmənlərini istədiyi zaman vura bilər. İranın müdafiə naziri Məhəmməd Rza Aştiani bu yaxınlarda dövlət mediasına verdiyi açıqlamada: "Biz raket gücüyük", - dedi. Daha sonra: “Onların İran İslam Respublikasını təhdid etmək istədikləri yerdə biz reaksiya verəcəyik və reaksiya mütləq proporsional, sərt və qətiyyətli olacaq”.
Beləliklə, İranın son raket zərbələrinin bir məqsədi diqqəti onun sürətlə inkişaf edən, getdikcə təkmilləşən silah proqramına cəlb etməkdir. Yalnız 2022-ci ildə nümayiş etdirilən, keçən ay istifadə edilən “Xeybər Şekən” İsrailə çatmaq üçün kifayət qədər uzunluqda olan 1450 kilometr (900 mil) mənzilli, bərk yanacaqlı dəqiq idarə olunan raketdir.
İran 1980-ci illərdə Liviya və Şimali Koreyadan əldə etdiyi “Skad” raketlərinin arsenalını ilk dəfə topladıqdan sonra xeyli yol qət edib. Bu gün o, öz raketlərinin (həm hücum, həm də müdafiə) layihəsini cızır, istehsal edir və bunlar onun daha geniş hərbi və xarici siyasətinin mərkəzidir. Öz raket və nüvə proqramlarını da inkişaf etdirən Pakistan qonşusunun artan hərbi gücü ilə bağlı heç bir illüziyaya qapılmır.
İranın zərbəsindən dərhal sonra Pakistan və İran xarici işlər nazirləri telefonla danışsalar da, Pakistan cavab tədbirləri görməyə ehtiyac hiss edib. Hər iki tərəf transsərhəd təhdidlər yaradan separatçı silahlı qrupları hədəf aldıqlarını desələr də, onların insidentin İsrail və HƏMAS arasındakı münaqişə ilə əlaqəli olmadığına dair iddialarına inanmaq çətindir. Gərginliyin artması və bölgədə vəkil qüvvələrin sərbəst buraxılması ilə hadisələri proqnozlaşdırmaq getdikcə çətinləşir.
Hələlik, hər iki hökumət temperaturu azaltmaqdan narahat görünür. Əmir-Abdullahian İranın Pakistan vətəndaşlarını deyil, “Pakistanda yalnız İran terrorçularını hədəf aldığını” vurğuladı; və pakistanlılar öz zərbələrini təxminən eyni şəkildə əsaslandırdılar.
Hər iki tərəf onilliklər ərzində dostluq münasibətlərinin olduğunu və bu status-kvona qayıtmaq niyyətində olduqlarını vurğulayır. Amma nə qədər ki, vəkil ordular və qüvvələr gərginliyi artırmağa və müharibə dumanından istifadə etməyə sadiqdirlər, heç kim bu iki regional güc arasında yenidən zorakılıq riskini inkar edə bilməz.
Geri qayıt