“Rus üsyanı” başladacaq fiqurların qətli
28-02-2024, 08:31
Fevralın 25-i axşam saatlarında Rusiyada həbsdə olan separatçı İqor Strelkov-Girkinin intihar etdiyi haqqında informasiyalar yayılmağa başladı. Təsdiq olunmasa da, fikrimcə, terrorçunun qohumları və dostlarının rahatlaşması üçün hələ tezdir.
Görünən odur ki, Putin hökumət anlayışını avtokratik prezidentdən “avtokrat”a dəyişir. Zahirən kiçik, lakin üç qrup tezis tərəfindən təsvir edilə bilən əsas fərqlər var. Birincisi, elita ilə münasibətlərdir. Rusiya Federasiyasındakı prezident-avtokrat klanlar müharibəsində bir növ arbitr-moderator rolunu oynayırdı. Arbitr “Kreml qüllələri” arasındakı mübahisələrdə tərəflərin arqumentlərini dinləyən və hansısa güzəştə oxşayan adamdır. Moderator elə həmin müharibəni stimullaşdırandır ki, heç bir klan hakimiyyəti ələ keçirmək və saxlamaq üçün kifayət qədər resursların tamını almasın. Yəni “Kreml qüllələri” öz mövqelərini möhkəmləndirmək üçün mübarizə apara bilər, lakin istənilən halda öz maraqlarını nəzərə alaraq münaqişəni dayandırmaq üçün vasitəçiyə müraciət etmək imkanları var.
Avtokratın formatı fərqlidir. “Kreml qüllələri” artıq vasitəçiyə müraciət etmir, daha yüksək, mübarizədən yuxarı olan birindən qoruma istəyir. Və burada heç bir güzəşt olmaya bilər - bunun əvəzinə "kralın iradəsi" olacaq.
İkincisi, elit loyallıq tələbidir. Hər iki qrup və onların ayrı-ayrı nümayəndələri. Axı avtokrat “edam və əfv edə” bilər. Üstəlik, sonuncu - əfv yalnız sədaqət, idarəolunma və minnətdarlıq şərti ilə mümkündür. Tipik “mərhəmət” nümunəsini Yavlinskinin timsalında görmək olar. Müxalifətçi “seçkiyə gedib çarı tənqid etmək olarmı” sualına “yox” cavabını verib və “sağ olun” deyib.
Sadiqlik-nəzarət-minnətdarlıq balansının pozulması ölümlə nəticələnə bilər. Priqojini misal göstərmək olar. Priqojin Putinə sona qədər sadiq idi (xatırladım ki, Moskvaya hücum Putinə qarşı deyildi), lakin “Vaqner” rəhbəri idarəolunmaz şəxsə çevrilmişdi və öldü.
Navalnı artıq nəzarətdə idi, lakin sadiq deyildi. Həbsxanada öldü.
Bloger "Murza" (yeri gəlmişkən, ən istedadlı rus təbliğatçılarından biri) Putinə sadiqdir, lakin tam idarə oluna bilməz, nisbətən idarə olunur.
Eyni şey padşahın “satqın” hesab etdiyi şəxslərə də aiddir. Yəni xalq qarşısında öz vəfasızlığını nümayiş etdirən, başqalarına nümunə olan insanlar. Burada İspaniyada öldürülən rus pilotla bağlı vəziyyət tamamilə məntiqə uyğun gəlir.
Üçüncüsü - vətəndaşlar və ya subyektlər - qorxu və ya sevgi tezisidir. Əhaliyə gəlincə, model də dəyişdi. Əvvəllər Putin əvvəlcə sevilmək istəyirdi. Bir sıra ölümlər modeli dəyişdi. Rusiya Federasiyasının vətəndaşları təbii ki, qurbanların hər birinin "özlərinin öldüklərini" və ya "bədbəxt hadisə nəticəsində öldüklərini" iddia edəcəklər. Ancaq özləri ilə təkbətək qalanda, mətbəxdə araq içib pıçıltı ilə “qətl...” deyə danışıqlar. Eyni zamanda, sədaqətsizlik göstərməkdən qorxurlar.
Sadə dillə desək, Putin üçün əhali ilə ünsiyyətdə ilk növbədə sevgi deyil, qorxu gəlir. Baxmayaraq ki, Rusiyada paradoksal olaraq qorxu sevgini doğurur. Rusların “döyür, o deməkdir ki, sevir”, “qorxurlar, hörmət edirlər” və s. deyimləri var.
Bundan əlavə, avtokratiya simvolizmdir. Padşahın yıxılmasına səbəb ya saray çevrilişi, ya “rus üsyanı” ola bilər. Ancaq "Rus üsyanı" üçün (inqilabı demirəm) bir simvol vacibdir - güclü şəxsiyyət. O vaxt Boris Nemtsovun ölümü göstərdi ki, “ölü simvol işləməyəcək”.
Priqojinin ölümü də onun kimi. Axı Priqojin həm də bir simvoldur - ordunun uğursuzluqları fonunda "qələbə" simvolu. Sonra Navalnı... Təsirsiz olsa da yenə də mümkün bir simvol idi.
Yeri gəlmişkən, İspaniyada öldürülən rus pilot da simvola çevrilə bilərdi. “Rusiya adlı çuxurdan qaçın” deyən pilot siyasi simvol deyil, aşağı səviyyədə bir nümunə idi.
Və nəhayət, Strelkov. Həm də bir simvol idi. Sözdə “böyük rus vətənpərvərliyinin” simvolu. Bu təhlükəli idi, çünki Strelkovun auditoriyası (və dəstəyi) döyüş təcrübəsi olan radikallardır. Putin bundan ehtiyatlı olmalı olduğunu anlayır.
Birdən terrorçu Girkinin ölümü ilə bağlı məlumatlar yayılmağa başladı. Onun sağ olması tamamilə mümkündür. Ancaq onun seçimi az olacaq: ya Yavlinskinin işi, ya da şərti döngə.
Beləliklə, kralın artıq “tacda sınadığını” və “tacqoyma mərasimini” gözlədiyini iddia etmək olar. Rus sülaləsində "cəngavərlik" ənənələri olmadığı üçün söhbət hər cür vəhşiliyə qadir olan rus çarlığından gedir.
Müəllif: İqar Tışkeviç - Ukrayna Gələcək İnstitutunun politoloqu
Mənbə: UNİAN
Tərcümə AYNA-ya məxsusdur
Geri qayıt