Moskvanı bombalamaq olmaz, amma...
19-06-2024, 08:23
“Möhtəşəm siyasi "Sülh Sammiti" başa çatdı - iki gün ərzində inanılmaz dərəcədə gözəl İsveçrədə dünyanın yüzdən çox siyasətçisi və diplomatı Ukrayna-Rusiya müharibəsinin sülh yolu ilə həllinin açarını tapmağa çalışdı. Nəticədə, mətni hələ tam mediaya açılmamış xüsusi sammit sənədi qəbul edildi. Rusiya sammitdə iştirak etmədi, onun nümayəndələri dəvət olunmadı, baxmayaraq ki, bu hal əvvəldən mübahisələrə səbəb oldu. Çünki sammit iştirakçılarının nəyi müzakirə edəcəyi bəlli deyildi: sülhə nail olmaq yolları, yoxsa müharibəni uğurla davam etdirmək yolları?”. Bu fikirləri siyasi şərhçi Hüseynbala Səlimov “Zerkalo.az” saytında yazdığı analitik məqaləsində qeyd edib.
Səlimov hesab edir ki, əgər sammit iştirakçılarını daha çox münaqişənin sülh yolu ilə həlli ilə bağlı məsələlər maraqlandırsaydı, nəzəri olaraq, Rusiya tərəfinin fikrini dinləməli idilər: “Amma etmədilər. Üstəlik, İsveçrədə keçirilən məşhur “Sülh Sammiti” ərəfəsində, daha dəqiq desək, bir neçə həftə əvvəl ilk olaraq on bir dövlət Kiyevə Rusiyanın dərinliklərində hərbi əməliyyatları genişləndirmək imkanının verilməsi ilə razılaşdılar. ABŞ, Almaniya və Böyük Britaniya kimi aparıcı tərəfdaş ölkələr əvvəlcə bitərəf qaldılar, lakin sözün əsl mənasında bir neçə gün sonra onlar da razılaşdılar ki, məhdud və “mədəni” müharibəyə son qoymağın vaxtı çatıb, ikinciyə simmetrik xarakter verilməlidir. Ukrayna isə müharibəni Rusiyanın daxili ərazilərinə qədər genişləndirmək hüququna malik olmalıdır. Prinsipcə, bütün mütərəqqi dünya artıq üç ildir ki, Ukraynanın müttəfiqlərinin bu qərarını gözləyir. Üstəlik, hər kəs Qərbdən daha çox qətiyyət və dürüstlük gözləyir ki, bunu indi nümayiş etdirir”.
“Bir vaxtlar NATO Yuqoslaviya münaqişəsinin “Qordi düyünü”nü qətiyyətlə kəsdi və sonra heç bir nüvə müharibəsi baş vermədi - Rusiya özünü yalnız “kəskin bəyanatlarla” məhdudlaşdırdı və diplomatiyaya yalnız “Primakovun döngəsi” termini daxil oldu. Çünki sonuncu, ABŞ-a uçuş zamanı, NATO qüvvələrinin artıq Yuqoslaviyanı bombalamağa başladığı barədə məlumat alaraq, pilotlarına artıq Atlantik okeanı üzərində uçan təyyarəni geri çevirməyi əmr etdi. Ona görə də insanlar indi eyni qətiyyəti NATO üzvü olan ölkələrdən də gözləyirlər. Lakin Qərb ölkələri, Ukraynanın tərəfdaşları, xüsusən də bu geosiyasi ansamblın “ilk skripka”sı – ABŞ hələ də tərəddüddədir. Və bu dəfə ABŞ Prezidenti Co Bayden Ukraynaya Rusiyanın dərinliklərində hərbi əməliyyatları genişləndirmək hüququ vermək qərarına gəldikdə, yenə də bəzi qeyd-şərtlər etdi: Moskva bombalana bilməz, üstəlik, Rusiyanın daxili ərazisində cəbhənin dərinliyi keçməməlidir. 200 mil!..”, - deyə analitik məqaləsində əlavə edib.
Siyasi şərhçinin qənaətincə, bu, olduqca "orijinal" mövqedir: “Elə buna görə də bəzən Qərb dövlətlərinin müharibəni tez bitirməkdə deyil, müharibəni davam etdirməkdə maraqlı olduğu görünür... Ona görə də gözləmək lazımdır, Ukrayna ona verilən növbəti məhdud imkanlarla Rusiyanı nə vaxt bombalamağa başlayacaq. Burada bir vacib detalı bir daha qeyd etmək lazımdır. Rusiya siyasətçiləri və diplomatları Qərbin müharibənin coğrafiyasını genişləndirmək qərarına gəlsələr, nüvə müharibəsinə başlayacaqlarını müdafiə edirdilər. Lakin buna bənzər heç nə baş verməyib, baxmayaraq ki, müvafiq qərar artıq Kiyevin Qərb tərəfdaşları tərəfindən verilib. Hələlik Kreml yalnız ölkənin hava məkanını gücləndirmək haqqında düşünür. Açığı, düşünmürəm ki, hətta Qərbin bu qərarı belə müharibənin gedişatını kökündən dəyişəcək - yox, o, daha sərt şəkildə həyata keçiriləcək. Ona görə də biz “Sülh Zirvəsi” ilə bağlı əvvəlcə bir daha soruşuruq: Qərb ölkələri sülh istəyirmi, yoxsa köhnə prinsipi rəhbər tuturlar: sülh istəyirsənsə, müharibəyə hazırlaş!.. Bəlkə Qərb dövlətləri bir vaxtlar Əfqanıstanda sınaqdan keçirdikləri Rusiya üçün də eyni aqibəti hazırlayırlar? Onlar yəqin ki, Ukraynada uzunmüddətli müharibənin gec-tez Rusiyanın dağılmasına səbəb olacağını düşünürlər. Təəssüf ki, müharibənin Rusiyadakı iqtisadi vəziyyətə təsiri haqqında hələ dəqiq məlumat yoxdur. Bəli, hazırda Moskvanın bütün xarici hesabları dondurulub və onların sayı o qədər də az deyil. Söhbət yüz milyardlarla dollardan gedir. ABŞ və müttəfiqləri bu vəsaiti müharibə aparan Ukraynanın ehtiyacları üçün istifadə etmək niyyətindədirlər. Beləliklə, bu faktdan başqa, Rusiya indiyə qədər heç bir xüsusi iqtisadi problemlə üzləşmir, üstəlik, ümumiyyətlə, iqtisadi çöküş əlamətləri yoxdur. Ancaq hər halda, müharibə böyük iqtisadi xərcdir və yəqin ki, gec-tez onun nəticələri Rusiyanın iqtisadi vəziyyətində öz əksini tapacaq və o zaman çox köhnə bir suala həqiqətən cavab vermək lazım gələcək: ruslar müharibə istəyirmi?”.
“Bu arada hamı ABŞ-da prezident seçkilərinin nəticələrini gözləyir. Hər iki partiyadan prezidentliyə əsas namizədlər - Donald Tramp və Co Bayden artıq bəlli olsa da, tezliklə ABŞ-da ölkənin iki aparıcı siyasi partiyasının konqresləri başlayacaq. Demokratların lideri Bayden kifayət qədər yaşlı adamdır. Amma Tramp da gənc deyil. Onlara baxanda istər-istəməz köhnə sovet dövrünü xatırlayırsan – o zamanlar amerikalılar köhnəlmiş qoca Leonid Brejnev haqqında zarafatlar yazırdılar. SSRİ ilə hər şey aydın olsa da: sovet xalqının öz siyasi və hökumət rəhbərlərini seçmək imkanı yox idi, buna görə də ölkənin “siyasi olimpiya”sı yalnız qocalardan ibarət idi. Amerikalılara nə oldu? Onların da gənc liderləri seçmək imkanı yoxdur? Qeyd edək ki, Trampın şansı Baydenin şansından az deyil. Lakin demokratlar ümid edirlər ki, Tramp seçilsə belə, o, ölkəni həbsxana barmaqlıqları arxasından idarə etməli olacaq. Ancaq nəinki ABŞ-da, hətta başqa ölkələrdə belə hesab olunur ki, Ukrayna müharibəsinin gedişində kardinal, dönüş yalnız bir halda, Donald Tramp seçkilərdə qalib gələrsə, baş verə bilər. Amma sonuncu da bu məsələ ilə bağlı o qədər də aydın bəyanatlar vermir. Məsələn, yaxın keçmişdə Tramp demişdi ki, hakimiyyətə gəlsə, Rusiya və Çini bombalayacaq! Bunun nə olduğu aydın deyil? Yaşlı çılğınlıqlar və ya təkcə “Amerika maşını”nın deyil, hətta ən sadə amerikalıların belə Ukraynaya Rusiyadan daha çox rəğbət bəslədiyini başa düşmək... Odur ki, daha realist politoloqlar hesab edirlər ki, hətta Amerika seçkiləri çətin ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsinə son qoya bilsin. Kifayət qədər məşhur bir deyim var ki, gec-tez azadlıq qalib gələcək. Amma burada da şübhəli məqam var: doğrudanmı dünyada azadlıq uğrunda müharibə gedir?”, - deyə analitik məqaləsinə yekun vurub.
Geri qayıt