“Biz siyasəti cəmiyyətin xidmətinə qaytarmalıyıq”
6-07-2024, 07:14
Bir sıra aparıcı Qərb ölkələrində populistlərin və ifrat sağçı siyasətçilərin yüksəlişi fonunda Böyük Britaniya seçkilərində mərkəzçi texnokrat hakimiyyətə gəlib. Keyr Starmer hətta rəngsizliyinə görə tənqid olundu: Donald Tramp və Naycel Faraj kimi parlaq demaqoqlar və ekssentrik Britaniyanın keçmiş Baş naziri Boris Conson fonunda o, darıxdırıcı partiya funksionerinə bənzəyir. Lakin Starmer siyasətdə yenidir və onun kənar yanaşması, öz sözləri ilə desək, “Britaniya xalqı arasında nikbinliyi yenidən alovlandıra bilər”. Əgər yeni hökumətin daxili siyasətdə çox şeyi dəyişəcəksə, o zaman xarici siyasətdə, xüsusən də Ukraynadakı müharibə ilə bağlı nəinki əvvəlki kursla getmək, hətta onu sərtləşdirmək niyyəti var.
2019-cu ildə Leyboristlər Partiyası 1935-ci ildən bəri ən ağır seçki məğlubiyyətini yaşadı. Bir il sonra vəkil Keyr Starmer ifrat solçu Ceremi Korbini əvəz edərək lider seçildi. Starmer partiyanı tərəfdarlarından təmizlədi, antisemitizmin kökünü kəsdi və İngiltərədəki orta işçi və orta siniflər, mötədil mühafizəkarlar və hətta “Brexit”çilər arasında etibarını bərpa etməyə çalışdı.
“Financial Times” yazır ki, o, partiyanı seçicilərin onların yanına apardı. “Optimistlər deyirdilər ki, bu partiyanı islah etmək və gücünü bərpa etmək 10 il çəkəcək. Pessimistlər dedilər: bu partiya heç vaxt düzəlməyəcək, bir daha idarə etmək olmayacaq”, deyən Starmer seçki kampaniyası zamanı jurnalistlərə deyib ki, “biz buradayıq”.
Nəticədə 2024-cü ilin iyulunda leyboristlər mühafizəkarlara sarsıdıcı məğlubiyyət yaşatdılar. Səslərin demək olar ki, tam hesablanması ilə Leyboristlər Partiyası İcmalar Palatasındakı 650 yerdən 411-ni qazanaraq təmsilçiliyini 211 nəfər artırdı. Torilər 120 təmsilçi ilə qalmaqla 250 yer itirdi. Bu, partiyanın 190 illik tarixində ən pis nəticədir.
"Belə bir mandat böyük məsuliyyətlə gəlir", dedi Starmer cümə günü səhər saatlarında tərəfdarlarına. Və bildirdi: “Biz siyasəti cəmiyyətin xidmətinə qaytarmalıyıq. Siyasətin yaxşılığa doğru güc ola biləcəyini göstərmək üçün”.
Leyboristlərin güclü performansı əsasən Britaniyanın 14 ildir hakimiyyətdə olan mühafizəkarlardan xilas olmaq istəyi ilə bağlıdır. Bu, çətin bir dövr idi: əvvəlcə 2008-2009-cu il maliyyə böhranının nəticələri, sonra “Brexit”, koronavirus pandemiyası, Avropa İttifaqından ayrılma, Avropa bazarının itirilməsi və onunla gələn bütün faydalar - fermerlərə subsidiyalardan tutmuş rüsumsuz ticarət və işçi qüvvəsinin sərbəst hərəkəti, Ukraynadakı müharibə.
Son beş il ingilislər üçün xüsusilə yaddaqalan olub. Seçkilərarası dövrdə ev təsərrüfatlarının gəlirləri 1955-ci ildən müvafiq statistik məlumatların toplanmasına başlandıqdan sonra ilk dəfə olaraq azalıb. İqtisadiyyat, o cümlədən “Brexit”in nəticələrinə görə, digər böyük Qərb ölkələrinə nisbətən daha yavaş böyüdü - ildə cəmi 1-1,5 faiz. Hökumət qalmaqallarla sarsıldı: Consonla etik və siyasi, daha sonra maliyyə mini-böhranına səbəb olan və vəzifədə cəmi 49 gün davam edən Liz Trass ilə müasir tarixdə ən qısa Baş nazirlik postu (Trass indiki seçkilərdə parlamentə girmədi). Keçmiş investisiya bankiri və hindistanlı milyarderin kürəkəni Rişi Sunak xalqla çox əlaqəsiz olmaqda günahlandırıldı. Bundan əlavə, Mühafizəkarlar Partiyası “Brexit” tərəfdarlarından biri kimi miqrasiyanı azaltmağa söz verdi, lakin bu, rekord səviyyəyə çatdı: hökumət xaricdən işçiləri cəlb etməli oldu. Çünki bir çox Avropa İttifaqı sakinləri ölkəni tərk etdi və humanitar səbəblərə görə Böyük Britaniya Honq Konq və Ukrayna sakinlərini qəbul etdi.
Starmer daha sərt immiqrasiya siyasəti, cinayətkarlığa qarşı daha güclü mübarizə və onun “kölgə kabinetinin” maliyyə naziri olmuş İngiltərə Bankının keçmiş iqtisadçısı Raşel Reeves ilə büdcə intizamını gücləndirəcək və biznesin böyüməsini təşviq edəcəyini vəd edib.
Starmer siyasətdə karyera qurmadı. O, insan hüquqları üzrə ixtisaslaşmış hüquqşünas kimi fəaliyyətə başlayıb. Media hətta Starmerin "Bridget Jones'un gündəliyi" filmindəki aktyor Colin Fört personajı Mark Darsinin prototipinə çevrildiyini yazdı (o özü bunu inkar edir).
2008-2013-cü illərdə Starmer prokurorluq xidmətinə rəhbərlik edib. O, 50 yaşı tamam olanda (hazırda 61 yaşı var) parlamentə seçilib. O, dövlət qulluğunda işləyərkən bürokratiya maşınının fəaliyyətini səmərəli təşkil etməyi öyrənib. Starmerin yaxınlarından biri “Financial Times”ə “O, təkcə nə iləsə maraqlanmır, həm də necə olacağı ilə maraqlanır", deyib. Onun sözlərinə görə, yeni Baş nazir Leyboristlər Partiyasını hökumətin işini dəyişə biləcək bir təşkilata çevirmək üçün çox çalışıb.
Beynəlxalq səhnədə Starmer sələflərindən daha fəal olmaq niyyətindədir. BBC qeyd edir ki, Putin Rusiyası ilə bağlı heç bir yumşalma gözləmək olmaz. Leyboristlər müharibə başlayandan bəri Ukrayna məsələsində mühafizəkarları dəstəkləyib və Starmer dəfələrlə heç nəyin dəyişməyəcəyini bildirib.
Gələn həftə Vaşinqtonda keçiriləcək NATO liderlərinin sammitində Starmer müttəfiqləri Ukraynaya dəstəyini zəiflətməməyə çağırmaq niyyətindədir. Dünya İqtisadiyyatı İnstitutunun məlumatına görə, Böyük Britaniya ölkəyə 12,6 milyard avro, o cümlədən hərbi ehtiyaclar üçün 8,8 milyard avro (hər iki halda ABŞ və Almaniyadan sonra 3-cü yer) ayırıb. London ilk olaraq döyüş tankları, uzaqmənzilli raketlər verməyə razılaşıb və Rusiya ərazisinə zərbələr endirmək üçün öz silahlarından istifadə etməyə icazə verib.
“Pew” Araşdırma Mərkəzinin son sorğusuna görə, britaniyalıların 84 faizi Rusiyaya mənfi baxır, eyni faiz isə beynəlxalq məsələlərdə Putinə inanmır.
Ayna.az
Geri qayıt