NATO-ya gedən yolda “körpü”
7-07-2024, 06:42
NATO Ukraynanı tamhüquqlu üzvü olana qədər dəstəkləmək üçün Kiyev və Alyansı bir-birinə daha da yaxınlaşdıracaq layihə hazırlayıb. 2024-cü il iyulun 9-dan 11-dək ABŞ-ın paytaxtı Vaşinqtonda keçiriləcək və Alyansın 75-ci ildönümünə həsr olunacaq NATO-nun yubiley sammitində Kiyevə hərbi yardımın idarə olunması üçün yeni mərkəzin yaradılması təklif olunacaq. Bu mərkəz Ukraynanın təhlükəsizliyinə uzunmüddətli zəmanət öhdəliyi, həmçinin Kiyevin mümkün üzvlüyünə “körpü”dür.
Missiya NATO-nun himayəsi altında fəaliyyət göstərəcəyinə görə, hətta Donald Tramp prezident seçkilərində qalib gəlsə belə, fəaliyyət göstərmək üçün nəzərdə tutulub. Co Bayden administrasiyası və NATO rəsmiləri bu ideyanı Alyansa qoşulmaq üçün dəvət gözləyən Kiyev üçün Kiyevə üzvlüklə bərabər olmasa da, sammitdə kifayət qədər möhkəm olan bir qarantiya vermək üçün bir yol kimi irəli sürdülər.
Yeni missiya hava hücumundan müdafiə, artilleriya, F-16 qırıcıları, silah və təlim kimi Ukraynaya hərbi yardımın müxtəlif aspektlərini göstərən ölkələrin fəaliyyətlərini bir çətir altında birləşdirəcək. Rəsmilər bildirirlər ki, bütün NATO ölkələri yeni strukturun yaradılmasına razıdır.
NATO-nun Ukrayna üçün Təhlükəsizliyə Yardım və Təlim (NSATU) adlanan missiyası Ukraynaya göndərilən müxtəlif silah növləri ilə bağlı təkrarlanma və fəsadların azaldılmasına çalışacaq. Missiya Almaniyanın Visbaden şəhərində ABŞ hərbi obyektində yerləşəcək və ona birbaşa ABŞ Avropa Komandanlığının və NATO Müttəfiq Qüvvələrinin Avropadakı Baş Komandanına tabe olan, çox güman ki, amerikalı general Kristofer Kavoli rəhbərlik edəcək.
Amerikanın NATO-dakı keçmiş səfiri İvo Daalderin sözlərinə görə, missiyanın general Kavoliyə təhvil verilməsi onu Vaşinqtonda istənilən siyasi dəyişikliklərdən qoruyacaq. Gözlənilənlərin əksinə olaraq, NSATU fəaliyyətini davam etdirəcək “Ramşteyn formatı”na alternativ olmayacaq. Bu, əlavə bir vasitə olacaq.
Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenskinin dediyi kimi, NATO və baş katib Yens Stoltenberq Ukraynaya Ramşteyni əvəz etməyəcək əlavə güclü alət təklif edir. Zelenskinin sözlərinə görə, belə bir təşəbbüs çox vacib mexanizm nəzərdə tutur - belə ki, tərəfdaşların ukraynalılara yardımın bir hissəsi kimi müdafiə qabiliyyətinə ayırdıqları pullar Ukraynaya çatsın.
Xatırladaq ki, iyunun 14-də Stoltenberq NATO-nun müdafiə nazirlərinin Ukraynaya dəstəyin genişləndirilməsi planını təsdiqlədiyini bildirmişdi. Bu, Ukraynaya silah tədarükünün koordinasiyasını və Alyansa üzv ölkələr tərəfindən Ukrayna hərbçilərinin təlimini nəzərdə tutur.
Həmçinin bu yaxınlarda NATO-nun baş katibi Alyans ölkələrinə Ukraynaya yardım üçün uzunmüddətli maliyyələşdirmə tətbiq etməyi təklif edib. Belə bir təşəbbüs çərçivəsində üzv ölkələr Ukraynaya hərbi yardım üçün hər il 40 milyard avro ayırmalı olacaq. Stoltenberqin özünün də qeyd etdiyi kimi, NATO ölkələri arasında bu məsələdə konsensus yoxdur.
Liderlərin Alyansın sammitində bu məsələyə toxunacağı gözlənilir. Baş katib ümid etdiyini bildirib ki, dövlət başçıları onun təşəbbüsünü dəstəkləyəcəklər ki, Ukraynaya yardım daha aydın proqnozlaşdırıla bilsin. Bu, məsələn, dəfələrlə Ukraynaya yardımı dayandıracağı ilə hədələyən Donald Tramp Ağ Evə qayıdarsa, Ukraynaya dəstəyin azalmasının qarşısını alacaq.
Qeyd edək ki, bu, onun baş katib kimi sonuncu sammitidir. Axı sentyabrın 30-da Stoltenberq vəzifəsini Alyansın yeni rəhbəri Mark Rutteyə təhvil verəcək. Və o, ayrılanda Ukraynanı hədiyyə verərək tərk etmək istəyir, əgər NATO-ya üzv olmaq dəvəti olmasa, ən azı Alyansın Ukraynanı NATO-ya daxil olana qədər dəstəkləmək üçün razılaşdırılmış öhdəliyi olsun.
Vaşinqtonda keçiriləcək sammit əslində Ukraynaya həsr olunacaq. Zelenskinin sözlərinə görə, NATO-nun bu yubiley sammitinin “hamı üçün uğurlu” olması üçün fəal iş aparılır.
Ukrayna NATO sammiti çərçivəsində bir neçə platformada iştirak etməyi nəzərdən keçirir:
- “Patriot” hava hücumundan müdafiə sistemlərini uyğun miqdarda əldə etmək;
- İkinci platforma Ukrayna ordusuna ciddi dəstək paketidir;
- Üçüncüsü, bütün təhlükəsizlik zəmanətlərinin iclası;
- Və təbii ki, Ukrayna-NATO Şurasının iclası.
Ukrayna Prezidenti sammitdən və “güclü sənədlərin” imzalanmasından maksimum nəticə gözləyir. ABŞ dövlət katibi Entoni Blinkenin dediyi kimi, tədbirdə əsas diqqət Ukraynanın Alyansa daxil olması üçün “yol xəritəsi”nin hazırlanmasına yönələcək.
Hazırda NATO-da Ukraynanın üzvlüyü ilə bağlı bu “yeni düsturların” nədən ibarət olması ətrafında müzakirələr gedir. Xüsusilə, yeni termin NATO-nun “qapısının” Ukrayna üçün açıq olduğuna dair artıq tanış olan əminliyi əvəz edə bilər – üzvlük üçün “körpü”.
CNN-in məlumatına görə, sammitin qərarındakı “körpü” sözü (Ukrayna və ABŞ arasında təhlükəsizlik sazişində də qeyd olunur) Vaşinqton və Berlin tərəfindən dəstəklənir, NATO-nun şərq cinahı və Britaniya isə bu vəddə israrlıdır.
Zirvə sənədlərində hansı ifadənin yazılacağı önəmli deyil - istər "körpü" olsun, istərsə də "qapı". Əsas odur ki, faktiki olaraq hərbi yardım göstərilsin, səma bağlansın, təyyarələr, hava hücumundan müdafiə və digər dəstəklər olsun. O zaman, təbii ki, NATO-ya gedən yol dönməz olacaq.
Ayna.az
Geri qayıt