“İran üçün İsraillə müharibə faydalı deyil”
31-07-2024, 06:42
Yaxın Şərqdə gərginlik davam etməkdədir. İsrail Livandan Qolan təpələrində futbol meydançasına 12 nəfərin ölümünə səbəb olan raket zərbəsindən dərhal sonra, bazar günü Livanda Hizbullahın hədəflərini vurub. Qərb diplomatları isə Yaxın Şərqdə münaqişəni genişləndirə biləcək növbəti hərbi əməliyyatların qarşısını almağa çalışırlar. İsrail hərbi qüvvələri bazar günü endirilən zərbələrin Hizbullahın silah və infrastruktur anbarları kimi təsvir etdiyi obyektləri hədəf aldığını bildirib. Lakin zərbələr şənbə günü əsasən yeniyetmələr və azyaşlı uşaqların ölümünə səbəb olan hücumdan sonra təhdid edildiyi kimi güclü reaksiya olaraq görünmür.
İsrailin Baş naziri Benyamin Netanyahu təhlükəsizlik kabineti ilə görüşmək və vəziyyəti qiymətləndirmək üçün ABŞ-a səfərindən erkən qayıdıb. İsrailin müdafiə naziri Yoav Qallant bazar günü səhər sosial mediada açıqlamasında Məcdəl Şəms hücumunun qurbanları üçün yas tutduğunu bildirərək deyib ki, “biz İranın etibarlı nümayəndəsi olan Hizbullahın bu itkinin bədəlini ödəyəcəyini təmin edəcəyik”. Bundan öncə Netanyahu xəbərdarlıq edib ki, “Hizbullah bunun üçün hələ ödəmədiyi ağır bədəli ödəyəcək”.
ABŞ dövlət katibi Antoni Blinken Yaponiyada mətbuat konfransında bildirib: “İnsan həyatlarının itkisi bizi dərindən kədərləndirdi. Hər şey raketin həqiqətən də Hizbullah tərəfindən atıldığını göstərir”.
ABŞ-ın yüksək səviyyəli rəsmilərindən biri deyib ki, Birləşmiş Ştatlar hücumu Hizbullahın həyata keçirdiyinə inansa da, bunun qəza ola biləcəyinə inanır və hücumun arxasında hansı məqsədin dayandığı ilə bağlı hələ bir nəticəyə gəlməyib.
Xarici işlər naziri Abdullah Bou Həbib “Reuters”ə bildirib ki, bazar günü Livan hökumətinin də ABŞ-ın İsrailə təmkinli olmaq çağırışı da daxil olmaqla, İsrailin cavabını dayandırması üçün diplomatik danışıqlar aparılıb. Xəbər agentliyi bildirib ki, Livanın xarici işlər naziri ABŞ-ın Livan hökumətindən də Hizbullaha təmkin mesajı verməsini istəyib.
BMT-nin baş katibi Antonio Quterreş bəyanatında bütün tərəfləri “maksimum təmkinli olmağa çağırıb və hər hansı bir gərginliyin qarşısını almaq üçün bütün maraqlı tərəflərə çağırışını bir daha təkrarlayıb”.
Bununla belə, diplomatiya həm İsrail, həm də İranın eskalasiya ilə hədələdiyi bir vaxtda baş verir. İran Xarici İşlər Nazirliyi İsrailə növbəti hücumlarının “gözlənilməz nəticələri” barədə xəbərdarlıq edib, İsrailin təhsil naziri Yoav Kiş isə “bu hətta hərtərəfli müharibəyə girmək demək olsa belə” sərt cavab verməyə çağırıb.
İsrail hücumda Hizbullahı günahlandırsa da, İranın dəstəklədiyi qrup hücumla hər hansı əlaqəni inkar edir. İsrail ordusunun sözçüsü daha əvvəl jurnalistlərə bildirib ki, ekspertiza raketin İran istehsalı olan “Fəlaq-1” raketi olduğunu göstərib. Hizbullah şənbə günü “Fəlaq-1” raketinin İsrail ordusunun qərargahını hədəf aldığını bildirib.
Baş verənləri şərh edən siyasi təhlilçi Aqşin Kərimov hesab edir ki, Hizbullahla İsrailin bir-birlərinə qarşı həyata keçirdiyi əməliyyatlara rəğmən tərəflər bir-birləri ilə genişmiqyaslı müharibədən yayınırlar: Bunu təsdiqləyən hərəkətlər var. İsrailin Təhlükəsizlik Kabineti Hizbullaha qarşı genişmiqyaslı əməliyyatlar keçirməyə tərəddüd edir, Hizbullah mediaya bəyanatlar sızdırır ki, o, İsraillə əsl müharibə istəmir. İran xarici siyasət strategiyasının mərkəzi sütunu olan proksi qüvvələrin ali səviyyəli institutu Hizbullah İsrailə diş göstərməklə Tehranın Yaxın Şərqdəki təsir dairəsini effektiv şəkildə möhkəmlətməyə çalışır. Proksi orduların elitası olan Hizbullah İrana strateji məqsədlərə nail olmaq imkanı versə də, onun güzəşt siyasətinin tərkib hissəsi olması üçün cəhdlərin olduğunu da söyləyə bilərik. Yəni İran regional gücünün saxlanılması və genişləndirilməsində mühüm rol oynayan Hizbullaha verdiyi dəstəyini rəngini bir az açmağa çalışa bilər”.
“Yəqin Hizbullah da İranın himayəsindən tamamilə asılı olduğu günləri geridə qoyub, bu asılılıqda nisbi azalmaya nail olmağa can atır. Hizbullahın İsraillə apardığı döyüşlər də onun İranın iradəsindən qismən kənar hərəkətlərə meyilləndiyini göstərə bilər”, - deyə analitik qeyd edib.
Təhlilçi bildirib ki, İran iqtisadiyyatdakı problemlərin xarici səbəblərini aradan qaldırmağa səy göstərir: “Çünki İranın yürütdüyü siyasət ölkə iqtisadiyyatını taqətdən salan sanksiyalara məruz qoyub. Buna görə də, İran üçün İsraillə müharibə aparmaq faydalı deyil, lakin Tehranın kursunun mənalı şəkildə dəyişməsi Hizbullahla İsrail arasındakı “müharibə” fonunda az ehtimal olunandır. İran regional münaqişələrin danışıqları yolu ilə həllində proksi qüvvələrin iştirakını nəzərdə tutmağa hazırdır. Bu məsələ İranın öz vəkillərinin davranışını mülayimləşdirmə siyasətinin işartılarını versə də, onların bütövlükdə kurs dəyişməsi proqnozlaşdırılmır”.
Geri qayıt