Ukrayna-Rusiya dialoqu baş tutacaqmı?
3-08-2024, 14:00
Ukraynanın xarici işlər naziri Dmitri Kuleba çinli həmkarı Vanq Yi ilə söhbətində deyib ki, Ukrayna hakimiyyəti münaqişənin sona çatması ilə bağlı Rusiya ilə dialoqa getməyə hazırdır. “Ukrayna tərəfi Rusiya tərəfi ilə dialoq və danışıqlar aparmağa hazırdır. Əlbəttə, danışıqlar ədalətli və davamlı sülhə nail olmaq üçün rasional olmalı və praktiki əhəmiyyət kəsb etməlidir”, - deyə Çin Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Mao Ninq nazir Kulebadan sitat gətirib.
Vanq Yi cavabında Çinin Rusiya-Ukrayna münaqişəsinin həlli üçün siyasi varianta sadiqliyini vurğulayıb və əmin edib ki, ölkəsi münaqişənin həllində konstruktiv rol oynamağa davam edəcək.
Onu da xatırladaq ki, bu günlərdə Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski Rusiya ilə hərbi münaqişəyə tez bir zamanda son qoymağın vacibliyini anladığını bildirib. “Məncə, hamımız başa düşürük ki, müharibəni mümkün qədər tez bitirməliyik”, - deyə o, Kiyevdə Vatikanın dövlət katibi kardinal Pietro Parolin ilə görüşdə söyləyib.
Kiyev ilə Moskva arasında danışıqların mümkünlüyü son vaxtlar daha tez-tez eşidilir. Görünür, hər iki tərəf fasilə istəyir, hər birinin öz səbəbləri var. Sual budur: prosesin sonu necə ola bilər? Putinin müəyyən güc toplayandan sonra (məsələn, Çinin köməyi ilə) yenidən aqressiyaya başlamaq istəməyəcəyini düşünməyə əsas varmı?
AYNA mövzunu tanınmış ukraynalı ekspertlərlə müzakirə edib.
Ukrayna Siyasət Fondunun rəhbəri, analitik və tarixçi Konstantin Bondarenko:
“Ukraynanın resursları tükənir - ilk növbədə insan resursları. Həmçinin, cəmiyyətin səbri tükənir. Pul da tükənir - dağılmış iqtisadiyyata görə (o cümlədən hakimiyyət orqanlarının səyləri ilə). Borc içində və xarici vəsaitlərdən asılı yaşamaq çətindir.
Müharibə getdikcə daha az populyarlaşır, vətənpərvərlik şüarları da. Orduda motivasiyalı döyüşçülər azdır. Ukrayna Silahlı Qüvvələri son nəzərəçarpacaq qələbələrini 2022-ci ilin noyabrında nümayiş etdirib. Bütün bunlar onu göstərir ki, Ukraynanın danışıqlardan başqa variantı yoxdur.
İndi söhbət 1991-ci il sərhədlərinə çatmaqdan getmir, ərazi itkilərinin Ukraynaya tam məğlubiyyətdən danışmağa imkan verməməsini təmin etməkdən gedir. Yəni, söhbət hər iki tərəfin simasını xilas etməkdən gedir.
Atəşkəs Rusiyaya öz diqqətini Ukraynaya qarşı yeni hücuma yönəltmək imkanı verəcəkmi? Əgər sülh üçün şərtlər Ukraynanın neytrallığı və müəyyən sayda qoşun və silahdırsa, o zaman təkrar təcavüzün mənası yox olur. Hər halda, Ukrayna böyük siyasi döyüşlərin həm qurbanı, həm də girovudur, lakin Rusiyanın nöqteyi-nəzərindən müstəqil hədəf deyil”.
“Penta” Siyasi Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru Vladimir Fesenko:
“Danışıqlar mövzusunun müzakirəsini danışıqların özü ilə qarışdırmaq olmaz. Danışıqların özəyi yoxdur və çox güman ki, ABŞ-da seçkilər bitənə qədər mümkün olmayacaq. İndi sülh danışıqlarının hansı forma və şəraitdə aparıla biləcəyi üzərində informasiya, ideoloji və taktiki mübarizə gedir. Rusiya öz şərtləri ilə Ukraynadan birtərəfli güzəştlər qoparmaq istəyir ki, bu, ölkəmiz üçün qəbuledilməzdir. Ukrayna da öz növbəsində danışıqlar üçün öz mövqelərini və maraqlarını nəzərə alan tramplin yaratmaq istəyir.
Ukrayna niyə açıq şəkildə danışıqlara hazır olduğundan danışır? Birincisi, bu, Ukraynanın təşəbbüsü ilə keçirilən Qlobal Sülh Sammiti ilə bağlıdır. Bir sıra sammit iştirakçıları Ukrayna ilə müharibə aparan Rusiya olduğu üçün Rusiyanı müharibənin dayandırılması ilə bağlı dialoqa cəlb etməyin zəruriliyini bəyan ediblər. Ukrayna tərəfi bu cür təkliflərə konstruktiv reaksiya verib, lakin eyni zamanda vurğulayır ki, bu cür danışıqlarda Ukraynanın maraqları və mövqeləri nəzərə alınmalıdır.
İkincisi, Ukraynada müharibəyə son qoymaq üçün danışıqlara başlayacağını açıq şəkildə deyən Donald Trampın ABŞ-da hakimiyyətə qayıtması ehtimalı nəzərə alınır. Üçüncüsü, bitib-tükənməyən tükətmə müharibəsi Ukraynanın maraqlarına xidmət etmir. Ukrayna tərəfi danışıqlara hazırdır, lakin Rusiyanın şərtləri ilə deyil.
Əslində, Ukraynanın xarici işlər naziri Dmitri Kuleba Çində elə bunu deyib: Rusiya hələ ədalətli danışıqlara hazır deyil. Əgər bu tezisi deşifrə etsək, bu, o deməkdir ki, Rusiya danışıqlar üçün ilkin ultimatum şərtləri irəli sürür. Həqiqi sülh danışıqları o zaman başlayacaq ki, hər iki tərəf öz başlanğıcı üçün ilkin şərtlər irəli sürməsin.
Tez və effektiv sülh danışıqları olmayacaq. Rusiyanın ultimatumlardan əl çəkməsi üçün ilk növbədə döyüş meydanında dayandırılmalı və Rusiya Federasiyasına sanksiya təzyiqini artırmaqla müharibənin Rusiyaya baha başa gəlməsi lazımdır. Yalnız Kreml Ukraynanı məğlub edə bilməyəcəyini anlayanda real sülh danışıqlarına razı olacaq.
Atəşkəsin daha çox Rusiyanın maraqlarına uyğun olması tezisi, məncə, yalandır. Ukraynanın ilk növbədə bərpaya və güc toplanmasına ehtiyacı var, çünki bizim ərazimizdə müharibə gedir. Və əgər Kreml başa düşsə ki, yeni işğal halında bizdən güclü cavab alacaqlar və Qərb tərəfdaşları da Ukraynaya fəal kömək edəcəklər, o zaman Putin çətin ki, yeni müharibəyə getsin. O, ancaq zəif hesab etdiyi insanlara hücum edir.
Rusiya ilə aktiv ticarət aparan və beynəlxalq sanksiyalardan yan keçməyə kömək edən digər ölkələrdən daha çox Rusiyaya kömək edən Çinin mövqeyini sadələşdirməyə ehtiyac yoxdur. Çin Rusiyanın tərəfdaşıdır, lakin açıq şəkildə pisləməsə də, Ukraynaya qarşı müharibəni dəstəkləmir. Yəqin ki, Ukraynanın qələbəsi Çinin xeyrinə deyil, bunu ABŞ-ın qələbəsi kimi qəbul edəcəklər. Lakin Çin də Rusiyanın qələbəsindən faydalanmır, çünki Rusiyanın güclənməsi onu Çinə güclü rəqib edir.
İndiki vəziyyətdə Çin özündən asılı olan, zəifləmiş Rusiyadan faydalanır. Çox əlamətdardır ki, Ukraynanın xarici işlər nazirini məhz Çin dəvət edib. Və bu, təkcə Çinin gələcək sülh danışıqlarında vasitəçilik rolunu oynamaqda maraqlı olması ilə bağlı deyil.
Putinin Şərqi Asiyadakı fəallığını (Şimali Koreya ilə rəsmi ittifaqın bağlanması, Vyetnama səfəri) Çin həqiqətən də bəyənmədi və Hindistanın Baş nazirinin Moskvaya təmtəraqlı səfərini daha çox bəyənmədi. Rusiya Federasiyası və Hindistanın Çinlə münasibətdə əks çəki kimi münasibətlərindən istifadə etmək nümayişi oldu. Ona görə də Kulebanı Çinə dəvət etmək başqa şeylərlə yanaşı, Moskvaya qarşı narazılıq jestidir. Bizim üçün vacib olan gələcək sülh danışıqlarında və Qlobal Cənub ölkələri ilə dialoqda bizə kömək edə biləcək Ukrayna ilə konstruktiv dialoqa hazır olmaq jestidir”.
Geri qayıt