Bu dövlət müstəmləkəsindən niyə imtina edib?
4-10-2024, 10:55
Əsrlər boyu boyuk hərbi gücə malik dövlətlər imperiyalarını möhkəmləndiriblər və bunun tərkib hissəsi kimi müstəmləkələri olub. Bu siyasət İkinci Dünya müharibəsinə qədər davam edib. Müharibədən sonra müstəmləkələrin müstəqlliklərini elan etmələri mərhələsi başlayıb. Nəticədə keçmiş imperiyalardan bir neçəsinin əlində bir neçə kiçik ada dövləti qalıb. Ancaq onlar da tədricən əldən çıxmağa başlayıb.
Böyük Britaniya Çaqos adalarını Afrikadakı ada dövləti olan Mavrikiyə qaytaracaq. “The Guardian” nəşrinin yazdığına görə, bu qərar Londonda bir neçə mərhələdə aparılan danışıqlardan sonra əldə olunub. Bununla Böyük Britaniya Afrikadakı son müstəmləskəsindən imtina etmiş olacaq.
Mavriki 1968-i ildə müstəqilliyini əldə etməsinə baxmayaraq, Böyük Britaniya Hind okeanındakı bu dövlətə məxsus adalara sahibliyindən imtina etməyib. Çünki, Böyük Britaniya həmin adalardan hərbi baza kimi istifadə edib, hətta 1966-cı ildə müttəfiqi Amerika Birləşmiş Ştatlarına kirayə verib. Beynəlxalq məhkəmə 2019-cu ildə aldığı qərarla Böyük Britaniyanın adalardan imtinasına qərar verib. Qərarda yazılıb ki, hərbi bazanın yaradılması məqsədilə 1970-ci ildə adalardan sakinlərin çıxarılması qanunsuz idi. Böyük Britaniyanln Çaqos adalarını Mavrikidən qanunsuz qoparıldığına qərar verilib. London Beynəlxalq məhkəmənin qərarına etiraz etməyib və 5 il aparılan danışıqlar nəticəsində adaları sahibinə qaytarmağa qərar verib. Mavriki həmin adaları yenidən məskunlaşdıra bilər.
Buna baxmayaraq, əldə edilən razılaşmaya görə, hərbi baza adalardan çıxarılmayacaq, sadəcə Böyük Britaniya Mavrikiyə kirayə haqqı ödəyəcək. Kirayə müddəti 99 ildir. Bu Böyük Britaniya və ABŞ üçün Hind Okeanında hərbi varlığını qorumaq üçün mühüm amildir. Digər tərəfdən yeni anlaşma ilə Böyük Britaniya ilə Mavriki arasında gərgin münasibətlərə son qoyulub. İki dövlət arasında razılaşmanın əldə edilməsində Amerika Birləşmiş Ştatları və Hindistanın rolu olub.
Böyük Britaniya aldığı qərarla bağlı adalara qonşu olan Hindistanı əvvəlcədən məlumatlandırıb. Dehli adalarla məsələsində hər zaman Mavrikinin mövqeyini dəstəkləyib. Dehli keçmiş müstəmləkə dövləti olaraq qonuşuluğundakı adaların da dekolonizasiyasını dəstəkləyib. Ona görə də Hindistan razılaşmanı alqışlayıb. Əldə edilən razılaşma ABŞ, Böyük Britaniya, Mavriki və Hindistan arasındakı mübahisəyə qon qoymaqla yanaşı Çinin bölgədə möhkənlənməsini ənəglləmək məqsədi də daşıyır. Böyük Britaniya ilə Mavriki arasındakı razılaşma Hind Okeanında müxtəlif dövlətlər arasında yeni əməkdaşlıq imkanları açacaq.
Böyük Britaniya illərdir müstəmləkələrindən imtina siyasətinə üstünlük verərkən, Fransa əksinə müstəmləklərində hərbi və polis rejimini gücləndirir. Parisin Londondan fərqli olaraq müstəmləkələrindən imtina etmək fikri yoxdur. Ancaq həmin müstəmləkələri nəzarətdə saxlamaq və oradakı insanların etirazıyla mübarizə aparmaq Fransaya ildən-ilə baha başa gəlir.
“Atlas” Araşdırmalar Mərkəzi
Dia-az.İnfo
Geri qayıt