Beş bəndlik “Qələbə planı” və ya Zelenskinin şüarlar toplusu
22-10-2024, 06:36
Oktyabrın 16-da Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski Ali Radanın iclasında “Qələbə planı”nı təqdim edib. Ukraynanın “Qələbə planı” beş bənddən və üç məxfi əlavədən ibarətdir. Ukrayna liderinin sözlərinə görə, birinci bənd geosiyasi, ikinci və üçüncü hərbi xarakter daşıyır. Dördüncü bənd iqtisadiyyata, beşinci isə təhlükəsizlik məsələlərinə aiddir. Zelenski qeyd edib ki, hər bir bənd müəyyən bir dövr üçün nəzərdə tutulub.
“İlk dörd bənd müharibə dövrünü əhatə edir və onun başa çatdırılmasını nəzərdə tutur. Beşinci bənd isə postmüharibə dövründə təhlükəsizliyin təmin edilməsi ilə bağlıdır”, - deyə Zelenski vurğulayıb. Ukrayna Prezidenti “Qələbə planı”na üç əlavənin məzmunu və ya detallarını açıqlamayıb.
Dünən isə Zelenski “Qələbə planı”nı Avropa İttifaqına üzv olan bütün ölkələrin dövlət və hökumət başçılarına təqdim edib. Bu barədə Zelenski Brüsseldə Avropa İttifaqı (Aİ) Şurasının iclasında deyib.
“Biz müharibəni bitirəcək ikinci “Sülh sammiti”ni keçirməliyik. Və biz sülh yolu ilə yenidənqurmanın bütün aspektlərini özündə birləşdirəcək Sülh Formula Çərçivəsini hazırlayırıq. Bu istiqamətdə artıq dörd görüş keçirilib və bu gün beşinci görüş keçirilir. Bugünkü görüşə ev sahibliyi etdiyi üçün Fransaya minnətdaram. Bu, nüvə təhlükəsizliyi ilə bağlıdır”, - Zelenski vurğulayıb.
Onun sözlərinə görə, noyabrda Sülh Formulasına əsaslanan tam hüquqlu sənəd hazır olacaq - bütün on bənd üzrə: “Biz bunu hamı ilə, o cümlədən “Sülh sammiti”ndə ruslarla bölüşəcəyik”.
Sonra Zelenski “Qələbə planı”nı təqdim edib. Prezident qeyd edib ki, Ukraynanın “Qələbə planı” Rusiyanı real diplomatiyaya necə hazırlaşdırmaq və onu ədalətli dünyaya necə məcbur etmək sualına cavab verir.
Dövlət başçısı vurğulayıb ki, ukraynalı müdafiəçilərin daha çox gücə ehtiyacı var: “Çünki Rusiya Prezidenti Vladimir Putin müharibəni bitirmək üçün deyil, onu davam etdirmək üçün öz əlavə qüvvələrini hazırlayır. Bununla yanaşı, Putin gələn ilə qədər Rusiyanın mərmi istehsalını Avropa İttifaqı ölkələrinin istehsal gücü səviyyəsinə çatdırmağa çalışır. Rusiya Şimali Koreyadan da mərmi, texnika, indi isə canlı qüvvə şəklində yardım alır. İran da Rusiyaya kömək edir. Təəssüf ki, Çinin hələ də Rusiyaya bu müharibəni uzatmaqda fəal şəkildə kömək etdiyinə dair siqnal alırıq. Bizdə aydın kəşfiyyat məlumatları var. Biz indi güclənməliyik. “Qələbə planı” bu an üçün yaradılıb və mən hamınızı bunun reallaşmasına kömək etməyə çağırıram”.
Ukrayna Prezidentinin sözlərinə görə, indi “Qələbə planı”na dəstək verilsə, gələn ildən gec olmayaraq bu müharibəni bitirmək olar.
Zelenskinin fikrincə, “Rusiyanın psixologiyasını hamı bilir, yəni Rusiya diplomatiyaya yalnız zorla heç nə əldə edə bilməyəcəyini görəndə razılaşacaq”.
“Biz müharibəni dayandırmaq üçün lazımi şərait yaratmalıyıq”, - deyə Zelenski vurğulayıb.
Ukraynalı siyasi elmlər namizədi, politoloq İqor Reyteroviç “Qələbə planı” barədə fikirlərini analitik məqaləsində bölüşüb. Analitik yazısında qeyd edib ki, Zelenskinin Ukrayna Ali Radasında təqdim etdiyi “Qələbə planı”nda yeni kardinal tezislər yer almayıb: “Lakin bəzi maraqlı yanaşmalara diqqət yetirmək olar. Bunu dəqiq plan adlandırmaq olduqca çətindir, çünki bu, daha çox Ukraynanın malik olduğu və tərəfdaşlarına bildirilmiş ehtiyaclar toplusudur. Bu, bizim müəyyən məsələlərin necə həll olunmasına dair baxışımızdır. Yeni olan dördüncü bənddir ki, burada Ukraynada mövcud olan kritik resursların birgə qorunması, birgə investisiyalar və müvafiq iqtisadi potensialdan istifadə haqqında, xüsusən də ABŞ və Aİ ilə xüsusi sazişin bağlanması nəzərdə tutulur. Bir də gizli protokol var ki, onun təfərrüatlarını bilmirik”.
“Planın beşinci bəndində nəzərdə tutulan da yenidir: müharibədən sonra tərəfdaşların razılığı ilə Avropada yerləşən ABŞ silahlı qüvvələrinin ayrı-ayrı hərbi kontingentləri Ukrayna bölmələri ilə əvəz oluna bilər. Bu, Böyük Britaniyanın sabiq Baş naziri Boris Consonun müharibədən sonra Ukrayna ordusunun Amerika ordusunu əvəz edə və NATO üçün etibarlı qalxana çevrilə biləcəyini qeyd etdiyi məşhur məqaləsi ilə müqayisə edilə bilər. Amma hələlik bu, daha çox şüarlar toplusudur. Biz bu planın həyata keçirilməsi üçün çox az spesifikliyi və mexanizmləri eşitdik”, - deyə Reyteroviç vurğulayıb.
Politoloq daha sonra bildirir: “Zelenskinin parlamentdəki çıxışından sonra ortaya çıxan başqa bir sual: niyə “Qələbə planı”nın təqdimatı bu qədər gecikdirildi? Axı bu məqamlarda qeyri-adi heç nə yoxdur. Yəni ki, onlar daha əvvəl təqdim oluna bilərdi. Buna əsaslanaraq, Prezidentin dediyi kimi, 2025-ci ildə müdafiəni davam etdirmək və müharibəni bitirmək üçün real strategiya formalaşdıracağıq. Baxmayaraq ki, bu tarixlə bağlı suallar da var. Əgər bu planın ən azı bir neçə müddəasına müsbət cavab alsaq, şübhəsiz ki, bu, bizim üçün uğur olacaq”.
“Bəzi məqamların yumşaq desək, o qədər də real görünməməsi aydındır. Xüsusən, Ukraynanın NATO-ya dəvəti ilə bağlı. Ona görə də qələbə baxımından müəyyən suallar var. Məsələn, Ukrayna Prezidenti müharibənin mümkün bitməsindən danışanda bunun konkret hansı şəraitdə baş verə biləcəyini demir. Ərazidə və suverenlikdə ticarətin yolverilməzliyi ilə bağlı bir ifadə var idi. Lakin bəzi ərazilərin müvəqqəti işğal altında olduğunu tanımaq ərazilərlə ticarət deyil, 2014-cü ildən bəri yaşadığımız obyektiv reallıqdır”, - deyə analitik vurğulayır.
Reyteroviç hesab edir ki, “Qələbə planı”nda tərəfdaşlara qarşı da şikayətlər var: Sənəddə “müttəfiqlər tez-tez təcavüzkarla danışıqlardan söz açırlar, lakin bu, ədalətlə bağlı deyil”, deyə söylənilir. Hesab edirəm ki, bir az diqqətsiz bəyanatdır. Axı Ukraynanın tərəfdaşları heç vaxt rəsmi olaraq belə bir şey deməyiblər. Həmişə deyiblər ki, Rusiya ilə nə vaxt, necə və hansı şərtlərlə danışacağına Ukrayna qərar verəcək. Danışıqların qeyri-rəsmi şəkildə aparılması açıq sirrdir. Amma sonra bağlı qapılar arxasında nəyisə razılaşdırmağa çalışanların adını çəkmək lazımdır. Ukrayna da bunda iştirak edirmi?”.
“Zelenskinin açıq şəkildə deməsi ki, Ukrayna bu gün faktiki olaraq İran, Şimali Koreya və Rusiyaya qarşı müharibə aparır maraqlıdır. Çünki Prezident Belarusu qeyd etməyib. Əlbəttə, bəyanatda doğru olmayan nəsə yoxdur. Həqiqətən də, Şimali Koreya ilə bağlı son vaxtlar gedən bütün söhbətlər fonunda bu, tərəfdaşlarımız üçün çox xoşagəlməzdir. Onlar, şübhəsiz ki, bu faktı gözardı edə bilməzlər. Üstəlik, belə bir anlayış var ki, Şimali Koreyadan olan hərbçilər Ukraynada döyüş meydanında Rusiya tərəfində görünsələr və müharibə aparmağın yeni üsullarını öyrənsələr, bu, artıq ABŞ-ın müttəfiqləri, xüsusən də Cənubi Koreya üçün problem olacaq. Bizim üçün bu hekayə nə qədər kinli səslənsə də, diqqəti cəlb etmək baxımından faydalıdır”, - deyə politoloq fikrini tamamlayıb.
Ayna.az
Geri qayıt