Putin üçün BRİKS və: Kremlin niyyətinin baş tutmadığı sammit
26-10-2024, 00:30
Putinin böyük ümidlər bəslədiyi BRİKS sammiti Kazanda başa çatdı. Təbii ki, Rusiya Federasiyasının təşkilatda sədrliyinin hələ bir ili var. Rusiya Federasiyasının bu qurumdan “dəstək” nümayiş etdirməsi və mümkünsə, BRİKS çərçivəsində öz gündəmini tətbiq etməsi lazım idi.
Əsas sahələr aşağıdakılardır:
1) ABŞ və Aİ-nin bir sıra dövlətlərə qarşı sanksiyalar tətbiq etmək cəhdlərinə qəsdən cavab verməyən təşkilata əsaslanan sanksiyalarla mübarizə və iqtisadi sistem qurmaq.
2) BRİKS çərçivəsində kreditlərin verilməsi və texnologiya transferi sistemi üçün müqavilə bazası yaratmaq. Sadə dillə desək, iqtisadiyyatda qeyri-Qərb dövlətlərinin ilk növbədə, öz texnoloji bazasından istifadə edəcəyi, illər keçdikcə şərti olaraq Qərbdən uzaqlaşacaq “Berlin divarı”nın yaradılması ilə təhdid etməyə çalışmaq. Bu, dünya siyasətində şərti “Berlin divarı” üçün ilkin şərtlər yaradacaq.
3) Dedolarizasiyanı elan etmək və mümkünsə, yeni “rəqəmsal valyuta” elanı etmək. Üstəlik, informasiya maşını bu istiqamətdə fəal işləyir, analitikləri və siyasətçiləri bunun bitmiş sövdələşmə olduğuna inandırırdı.
4) Təşkilata yeni üzvlərin daxil olması üçün BRİKS-in genişlənmə yolunda oynaması vacib və siyasidir. İlk növbədə üzvlər Rusiya ilə sinxron səs verəcəklər. Yəni Rusiya strukturda öz ağırlığını gücləndirmək niyyətində idi. Üstəlik, Putin artıq Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı üzərində nəzarəti itirmək kimi acınacaqlı təcrübəyə malikdir.
5) Kreml Ukraynaya qarşı müharibəyə dəstək nümayişi almaq niyyətində idi.
Əslində isə Kazandakı zirvədə başqa şey baş verdi. Yekun sənədlərdə müharibənin genişləndirilməsinin yolverilməzliyi qeyd olundu. Ukraynadakı bəzi analitiklər bunu Rusiya ərazisinə hücumların yolverilməzliyi ilə bağlı bəyanat kimi qəbul edirlər. Ancaq vacib danışıqlardan əvvəl Rusiya Federasiyasının təbliğatını xatırlayaq. Məhz “eskalasiya naminə eskalasiya” anlayışı və qondarma cinah diplomatiyasından, periferik böhranlardan danışılırdı.
Rusiya digər regionlarda əlavə problemlər yaratmaqdan məmnundur ki, danışıqlar aparılarsa, özü üçün kiçik əhəmiyyət kəsb edən sahələrdəki güzəştlər əsas sahələrdə güzəştlərlə mübadilə oluna bildiyi halda, “hər şeyi bütövlükdə həll etməyi” təklif etsin. Amma bu, demək olar ki, alınmır.
Sənədlərdə “Rusiya təklifləri”nin heç bir qeydinin olmamasını da əlavə edək. BMT-nin nizamnaməsinə, məqsəd və prinsiplərinə uyğun həll edilməsinin zəruriliyi barədə bəyanat var. Bu da ərazi bütövlüyünə söykənən prinsiplərdir.
BRİKS-də Rusiya Federasiyasının güclənməsi böyük problemdir. Kreml Rusiyanın təsir zonasından Belarus, Serbiya, Mərkəzi Asiya ölkələri, Venesuela və ola bilsin ki, Afrika dövlətlərinə ümid edirdi. Bütün bu ölkələr Rusiya Federasiyasına öz gündəliyini diktə etmək imkanı verən səs fondu yarada bilərdi. Amma hələ sammitdən əvvəl Qazaxıstan birdən bəyan etdi ki, BRİKS-ə üzvlük hazırkı mərhələdə Astananın əsas məqsədi deyil. Regionun qalan dövlətləri də bu fikrə kifayət qədər soyuq yanaşırlar. Belarus qoşulmaq niyyətini bəyan edir, lakin tərəfdaş statusu almaq vəzifəsi ilə kifayətlənir.
Maliyyə sferası: kreditlər və öz valyutası. Ən maraqlı məsələ budur. Reallıqda tərəflər milli valyutalarda qarşılıqlı kreditləşmənin artdığını bəyan ediblər. Hər halda baş verənlər Çin, Hindistan və Cənubi Afrikanın (Afrikada) öz valyutalarını və siyasi təsirlərini gücləndirmək siyasətidir. De-fakto daha çox pulun olacağı açıqlandı.
Putinin “yeni rəqəmsal valyuta” formasındakı xəyallar və rus “insayderləri”ndə oturanların siyasi hallüsinasiyaları baş tutmadı. Rusiya Prezidentinin sammit iştirakçılarına verməyə çalışdığı simvolik əskinas da əlində qaldı.
Bu o demək deyil ki, ideyanın yaşamaq hüququ yoxdur. Onu həyata keçirmək olar. Ancaq yalnız Çin, Hindistan və Cənubi Afrikanın milli valyutalarının təsirini gücləndirmək siyasəti başa çatdıqdan sonra. Yoxsa bu ideya o qədər iflasa uğrayacaq ki, qarşılıqlı hesablaşmaları təmin etmək üçün yeni mexanizm tələb olunacaq. Tərəfdaşları indiki mərhələdə Kremlin istəkləri maraqlandırmır. Eyni şey qlobal ticarət və sanksiyalara da aiddir. BRİKS dövlətləri təbii ki, problemi açıqladılar, lakin riskləri qaldırmadılar.
BRİKS həqiqətən də G7-yə bənzər beynəlxalq struktura çevrilir. Lakin eyni zamanda, iştirakçı ölkələr “anti-Qərb bloku” yaratmağa həvəsli deyillər.
BRİKS həqiqətən də tədricən güclü iqtisadi qarşılıqlı fəaliyyət sisteminə çevrilmək nöqtəsinə yaxınlaşır. Lakin eyni zamanda, “Qərb sivilizasiyası” adlandırılan ölkələr üçün “siyasi rəqib” kimi çıxış etməyə həvəsli deyil. Burada söhbət daha çox iştirakçı ölkələrin maraqlarının birgə təşviqindən gedir.
Və nəhayət, Kazandakı BRİKS Sammiti göstərdi ki, iştirakçı ölkələr Rusiyaya öz fəaliyyətləri üçün platforma təqdim etməyə həvəsli deyillər. Ancaq çox güman ki, Rusiya Federasiyası növbəti mərhələlərdə təşkilatı genişləndirəcək. 2025-ci ildə BRİKS-ə sədrlik çox güman ki, Braziliyaya gedəcək. Və bu tamamilə fərqli bir gündəm olacaq.
Müəllif: İqar Tışkeviç - Ukrayna Gələcək İnstitutunun politoloqu
Ayna.az
Geri qayıt