“Kim qalib gəlsə, rəqib nəticə ilə qane olmayacaq”
6-11-2024, 06:42
ABŞ-da prezident seçkiləri keçirilir. Amerikalılar Demokratlar Partiyasından namizəd, vitse-prezident Kamala Harris və Respublikaçılar Partiyasından namizəd, sabiq Prezident Donald Tramp arasında seçim etməlidirlər. Seçki kampaniyasının əsas mövzuları arasında xarici siyasət də var. Prioritet olmasa da, bir çox amerikalı hələ də ABŞ-ın dünya səhnəsində aparıcı rol oynamasını istəyir. Eyni zamanda, seçki döyüşü demokratlar və respublikaçılar arasında ən qaynar məsələlərdə, o cümlədən Rusiya ilə qarşıdurma və Ukraynadakı münaqişənin gələcəyi ilə bağlı ciddi fikir ayrılıqlarını üzə çıxarıb. Kamala Harris Ukraynanı “nə qədər lazımdırsa” dəstəkləyəcəyinə söz versə də, Donald Tramp özünü mötədil təcridçi və sülhməramlı kimi göstərməyə çalışır, Birləşmiş Ştatların münaqişəyə müdaxilə etmək istəmədiyini bəyan edir.
Hərbi ekspert və ABŞ Dəniz Piyadaları Korpusunun keçmiş kəşfiyyatçısı Skott Ritter seçkilərlə bağlı “Lenta.ru”ya müsahibə verib. AYNA sözügedən müsahibəni istinad və istisarla təqdim edir:
- Sizcə, prezident seçkilərində kim qalib gələcək? Sadə amerikalılar hansı namizədə üstünlük verirlər?
- Namizədlərdən hansının ABŞ üçün daha üstün olduğunu söyləmək mümkün deyil. Kim qalib gəlsə, rəqib nəticə ilə qane olmayacaq. Hansı nəticə olursa-olsun, ABŞ-ın yarısı bədbəxt, digər yarısı isə xoşbəxt olacaq. Onlar kampaniya apardıqca, Amerika ictimaiyyəti onların proqramlarının olmamasına daha çox əmin olurdular.
Namizədlərdən hansının qalib gələcəyini proqnozlaşdırmaq mümkün deyil. Çünki aralarındakı fərq çox minimaldır və son ana qədər onlardan birinin seçkinin gedişatını dəyişəcək səhvə yol verməsi ehtimalı var. Dünyada da hər an seçkinin nəticəsinə təsir edəcək hadisələr baş verə bilər.
- Dediniz ki, Amerika cəmiyyəti bölünüb. Bütün dünya Donald Trampa sui-qəsd cəhdinin görüntülərini görəndə seçki yarışının nə qədər şiddətli olduğuna əmin oldu. Bəs hakimiyyət niyə buna icazə verdi?
- Bu təhlükəli sualdır, çünki hökumətdə kimlərsə Donald Trampın ölməsini istəyir iddiası var. Əgər bu doğrudursa, bu, Amerika demokratiyasının sonu deməkdir. Bilirsiniz, hazırda xalqın hakimiyyətə inamı yoxdur. Fakt budur ki, sui-qəsd cəhdlərinin araşdırılmasına Federal Təhqiqatlar Bürosunun (FTB) Milli Təhlükəsizlik Şöbəsi cavabdehdir. Bununla belə, eyni şöbə 2016-cı ildə Donald Trampa qarşı Rusiyanın seçkiyə müdaxiləsi ilə bağlı işin qurulması üçün istifadə edilib.
İndi belə görünür ki, bir partiya, demokratlar səsvermənin gücü ilə qarşı tərəfin öz ideoloji inanclarını xalqa sırımaq qabiliyyətini boğmaq üçün ədalət sistemindən və hüquq-mühafizə orqanlarından istifadə edir. Onlar isə bunu hədə-qorxu, söz azadlığına hücum və siyasi zorakılıq yolu ilə etməyə çalışırlar. Bunu nəzərə alsaq, Trampa sui-qəsdin arxa planı ilə bağlı suala cavab odur ki, ABŞ-da bizim bildiyimiz demokratiya bitib.
- Eyni zamanda, demokratlar və respublikaçılar arasında bölünmə xətlərindən biri də xarici siyasət, o cümlədən Ukrayna münaqişəsi ilə bağlı məsələdir. Qərb mediası yazır ki, prezident seçkilərindən sonra ABŞ-ın Ukraynaya yardımı azala, hətta dayana bilər. Bu barədə nə düşünürsünüz?
- ABŞ-ın hazırkı Prezidenti Co Baydendir. O bilir ki, Ukrayna bu münaqişədə uduzub və onu geri qaytarmaq olmaz. Siyasi səbəblərdən o, bunu deyə bilməz, çünki bu, Kamala Harrisin kampaniyasına təsir göstərəcək. Amma düşünürəm ki, qalib gələn namizəd mövcud reallıqları əks etdirən siyasət yürüdəcək.
İstənilən halda, Ukrayna çökür. ABŞ digər məsələlərlə, o cümlədən amerikalılar üçün böyük problemə çevrilən Yaxın Şərqdə davam edən münaqişə ilə məşğul olacaq.
- Amma bu yaxınlarda Tramp Ukraynadakı münaqişəni 24 saat ərzində həll etməyə hazır olduğunu bildirib. Onun sözlərinə münasibətiniz necədir? Bu, səs-küylü, mənasız bir kampaniya vədidir, yoxsa o, həqiqətən buna qadirdir?
- Onun 2018-ci ildə Helsinkidə Rusiya Prezidenti Vladimir Putinlə görüşünün fotosuna nəzər salın. Tramp əyilib, başını aşağı salıb, məğlub görünür. Putin isə düz durur, başını qaldırır, inamla podiuma doğru gedir.
Bağlı qapılar arxasında nə danışdıqlarını bilmirəm, amma bədən dili belə deməyə əsas verir ki, Tramp sadəcə telefonu götürüb Putinə nəsə deyə bilməz, çünki Rusiya Prezidenti ona qulaq asmayacaq. Putin döyüş meydanında xeyli irəliləyiş əldə etmiş bir ölkənin lideridir ki, kiminsə onu təslim olmağa və geri çəkilməyə məcbur etməyə çağırmağa gücü çatmaz. Bu, təkcə qeyri-real deyil, həm də son dərəcə təhqiramizdir.
Tramp yalançıdır və ruslar bunu çox gözəl bilirlər. O, bu yaxınlarda verdiyi müsahibədə bütün nüvə silahlarından qurtulmaq üçün Rusiya və Çinlə işlədiyini söylədi. Amma Rusiya tərəfi bunu təsdiq etmədi, belə bir görüşün olmadığını bəyan etdi. Belə bir yalançıya necə inanmaq olar?! Tramp çox səhv edir və bu uğursuzluğun nəticələri hamımız üçün ölümcül ola bilər.
- Tramp seçkilərdə qalib gələrsə, ABŞ və Ukrayna arasında münasibətlərin gələcəyini necə proqnozlaşdırmaq olar?
- Bu suala ancaq Rusiya cavab verə bilər. Çünki Ukraynanın necə olacağı bəlli deyil. Donald Trampın fikri önəmli deyil. Rusiya həmçinin Zelenskini Ukraynanın qanuni Prezidenti hesab etmədiyini bəyan edib. Beləliklə, biz artıq Ukraynadan danışırıq. Burada rəhbərlik ya Ukrayna xalqı, ya Rusiya tərəfi, ya da Rusiya rəhbərliyinin təsiri altında olan Ukrayna xalqı tərəfindən yenidən düşünülməlidir.
Ukrayna məğlub olmuş ölkədir, “banderizmdən” azad olunmayana qədər öz suverenliyini bərpa etməyəcək. Rusiya çox şey qurban verərək, Stepan Banderanın adının və obrazının Ukrayna ərazisində bir daha heç vaxt çəkilməməsinə əmin olmalıdır.
Bu, yerli diasporun təsiri altında olan ABŞ-ın məşğul olduğu Ukraynadan tamamilə fərqli bir Ukraynadır. Nyu-Yorkdan 60 mil aralıda, Ellenvil şəhərində Ukrayna Millətçiləri Təşkilatı tərəfindən idarə olunan yay düşərgəsi var. Stepan Banderanın abidəsi var və hər yay ora minlərlə uşaq gəlir, nasist formasını geyinir, bayraqlar və onun şəkli ilə yürüş edir, onun şərəfinə mahnılar oxuyur, Ukraynaya pul göndərirlər.
Düşünmürəm ki, Rusiya Ukraynanın bu cür tarixi bağlarla mövcud olmasına imkan versin. Diaspora hələ də mövcud olacaq, lakin o, Ukraynaya təsirdən tamamilə təcrid olunacaq.
- Bu halda Rusiya ilə münasibətlər necə qurulacaq?
- Tramp artıq Rusiya ilə dost olmaq istəyinin səthi olduğunu nümayiş etdirib. O, bu barədə 2016-cı ildə danışıb və sonda Rusiyaya qarşı hamıdan çox sanksiya tətbiq edən şəxs olub. İkitərəfli münasibətlərdə deyil, ABŞ-ın özündə köklü dəyişikliklərə ehtiyac var. Buna görə də mən son iki ildə Rusiyaya çoxlu səfər etmişəm, onu görmək və təcrübəni mənimsəməyə, Amerika xalqını öyrətməyə çalışmışam. Buna cavab olaraq ABŞ hökuməti mənim pasportumu müsadirə etdi və səyahət etməyimi qeyri-mümkün hala gətirdi. ABŞ Rusiyadakı real vəziyyəti anlamağa çalışan hər kəslə belə rəftar edir. Bizim siyasətimiz Rusiyanın təhlükə yaratması uydurmasına əsaslanır.
ABŞ indi hegemonluğunun çöküşünü yaşayır, Rusiya isə yüksəlir, güclənir və hörmətə minir. ABŞ öz xalqına müraciət etməli və daxili problemlərindən daha çox narahat olmalı, onları kimin təhdid etdiyi haqda uydurmalardan daha az narahat olmalıdır.
- Prezident seçkilərinin hansı nəticəsi Ukrayna üçün arzunandır?
- Ukrayna fantaziya aləmində yaşayır. Birincisi, demokratlar administrasiyasının Ukraynaya silah və pul tədarükü siyasətini davam etdirəcək Kamala Harrisin qələbəsidir. İkincisi, Rusiyanı təslim olma şərtlərini qəbul etməyə məcbur edəcək Donald Trampın qələbəsidir. Amma bu ssenarilərin hər ikisi fantaziyaya əsaslanır. Bu, aysberqə çarpdıqdan sonra “Titanik”dəki insanlardan Nyu Yorkda hansı oteldə qalmaq istədiklərini soruşmağa bənzəyir.
- Sizcə, Ukrayna ABŞ-dakı prezident seçkilərinə müdaxilə etməyə qadirdirmi, indi onun belə imkanları varmı?
- Hesab edirəm ki, heç kim ABŞ seçkilərinə müdaxilə edə bilməz. Amerika xalqı hər cür müdaxilədən üstündür. Biz öz inanclarımızla bağlı inadkar insanlarıq. Amerika xalqı kənardan təsirlənmir.
- Bəs Rusiya-Amerika münasibətlərinin hazırkı vektoru hansı şəraitdə qarşıdurmadan daha sıx əməkdaşlığa keçə bilər?
- Vəziyyəti düzəltməyin yeganə yolu Rusiyaya müasir reallıqları nəzərə alaraq yanaşmaqdır. Qarşı tərəfin öz gördükləri kimi mövcud olmaq hüququna hörmət etməsəniz, oturub problemlərdən danışmaq mümkün deyil.
Bizim dünyagörüşümüzü Rusiyaya sırımağa haqqımız yoxdur. Biz Rusiyanın öz dünyagörüşünə hörmətlə yanaşaraq, onunla razılaşdığımız sahələri gücləndirmək və fikirlərin fərqli olduğu məsələləri dialoq yolu ilə həll etmək üçün onunla işləməliyik.
- Sizcə, Rusiya ABŞ və digər Qərb ölkələrindən hansı cəhətlərdən üstündür və hansı cəhətlərdən geri qalır?
- Alma və portağalı müqayisə etməyi sevmirəm. Bizim tamamilə fərqli tarixi yollarımız, mədəni cərəyanlarımız var. Bu gün ruslar rus olmaqdan rahatdırlar, amerikalılar isə yox. ABŞ hazırda çətinliklər yaşayır. Amma ölkə ayağa qalxacaq, buna şübhəm yoxdur. Bir gün bütün rusların bu gün Rusiya ilə fəxr etdiyi kimi ABŞ bütün amerikalıların fəxr edəcəyi bir ölkəyə çevriləcək. Bu gün ən böyük fərq odur ki, ruslar Rusiyanı sevirlər, ABŞ isə öz şəxsiyyəti ilə mübarizə aparır.
Geri qayıt