"Ermənistanla vasitəçisiz təmaslara keçmək lazımdır"
9-02-2022, 08:15
Fransa Prezidenti Emmanuel Makronun təşəbbüsü ilə Azərbaycan və Ermənistanın rəhbərliyi arasında baş tutmuş növbəti görüşdə dövlət başçısı İlham Əliyev rəsmi Bakının mövqeyini bir daha ortaya qoydu. Görüşdə səsləndirilən fikirlər Azərbaycanın mövqeyi ilə üst-üstə düşdü. Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti Şarl Mişelin bəyanatı da Azərbaycanın lehinə oldu. Bəyanatda Moskva, Soçi və Brüsseldə keçirilmiş görüşlərin mahiyyətinə uyğun olaraq Minsk qrupuna istinad yer almadı. Digər tərəfdən sənəddə “Dağlıq Qarabağ münaqişəsi” də əks olunmadı.
Görünür, mövcud reallıq artıq həmsədr Fransa tərəfindən də qəbul olunmaqdadır. Fransa görüş təşəbbüsünü Minsk qrupunun həmsədri kimi yox, Avropa İttifaqının sədri kimi irəli sürmüşdü. Bu isə onu göstərir ki, Brüsseldə təsbit olunmuş sülh gündəliyi davam edir. Həmin gündəliyin əsasını Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin normallaşdırılması, Zəngəzur dəhlizinin açılması, itkin düşmüş şəxslərin taleyinin müəyyən edilməsi, minaların təmizlənməsində Azərbaycana yardım və etimad quruculuğu kimi məsələləri özündə ehtiva edir. Yeganə problem, Ermənistan tərəfinin üzərinə götürdüyü öhdəliyə əməl etməməsidir. DİA.AZ-ın məlumatına görə, Azərbaycan-Ermənistan rəhbərliyi arasındakı təmaslar, aparılan müzakirələr, İrəvanın cığallığı və bölgədə baş verənlərlə bağlı “Şərq”ə danışan Aydınlar Partiyasının sədri, sabiq millət vəkili Qulamhüseyn Əlibəyli deyib ki, qısa zamanda köklü dəyişikliyə nail olmaq imkansızdır. Partiya rəhbərinin sözlərinə görə, uzun müddət davam etmiş gərgin münasibətlər normallaşma prosesinin başlanmasını da yubadır...
- Qulamhüseyn bəy, rəsmi Bakının İrəvanla danışıqlarını, aparılan müzakirələri necə dəyərləndirirsiniz? Nəticələr sizi qane edirmi?
- Azərbaycan iqtidarının Ermənistanla bağlı siyasəti uğurludur. Sadəcə, Ermənistanın bic siyasəti normallaşma prosesinin sürətlənməsinə, öhdəliklərə əməl olunmasına imkan vermir. Amma Ermənistanın qaçışı yoxdur. Əvvəl-axır rəsmi Bakının tələblərinə boyun əyməli olacaq. Müharibə vəziyyəti başa çatıb. Ermənistan Azərbaycanla bir coğrafiyada, qonşu ölkə kimi yaşamağa məcburdur. Regiondan nə Ermənistan, nə də biz köçüb başqa yerə gedəsi deyilik. Cənubi Qafqazda sabitliyin yaranması, normal əməkdaşlığın təmin olunması üçün istənilən danışıqlara hazır olmalıyıq. Eyni zamanda fərqli variantları da gözdən keçirməliyik. Siyasi mövqeyimiz və davranışlarımız qənaətbəxşdir. Çalışırıq ki, məsafəni addım-addım qət edək və problemləri mərhələli şəkildə çözək. Təbii ki, bütün məsələləri qısa zamanda və bir dəfədə həll etmək imkansızdır. Uzun müddət erməni cəmiyyətində anti-türk, anti-Azərbaycan mövqeyi hakim olub. Münasibətlər düşmənçilik səviyyəsində saxlanılıb. Əlaqələrin normallaşması, düşmənçiliyin aradan qaldırılması istiqamətində Azərbaycanın iradəsi ortadadır. Ermənistan nə qədər üzərinə götürdüyü öhdəliklərdən qaçsa da, məsuliyyətini təkzib etsə də, beynəlxalq təşkilatlar vasitəsi ilə, yaxud birbaşa özümüz müəyyən yollarla İrəvana təzyiq göstərməliyik. Ermənistanı razılaşmaya əməl etməyə məcbur buraxmalıyıq.
- Ermənistan üzərinə götürdüyü öhdəliklərə əməl etməkdən boyun qaçırır. Belə bir rejimlə müzakirələr nə qədər effektli olacaq?
- Ermənistanın siyasi elitası, hökumətləri idarə edən qruplar 30 il müddətində Azərbaycana, o cümlədən Türkiyəyə düşmən ölkələr kimi baxıblar. Eyni zamanda erməni cəmiyyəti anti-Azərbaycan, anti-Türkiyə mövqeyinə köklənib. 44 günlük müharibədə məğlub olsalar da, onlara təlqin edilən “həqiqətlərin” mif və puç olduğunu görsələr də, beyinlərinə hopdurulmuş nifrət siyasətindən ayrıla bilmirlər. Şübhəsiz, qısa dönəmdə erməni cəmiyyətindəki əhval-ruhiyyəni dəyişmək çox çətindir, hətta qeyri-mümkündür. Ermənistandakı revanşist qüvvələr, “Qarabağ klanı”na məxsus siyasilər də prosesin qarşısını almaq üçün əllərindən gələni edirlər. Əhalinin düşüncəsini qarışdırır, müxtəlif təxribatlarla düşmənçiliyin qalmasına xidmət göstərirlər. Müəyyən kəsim hələ də acı məğlubiyyəti qəbul etmək istəmir. Zənn edirlər ki, hansısa ölkənin dəstəyi ilə yenə də Azərbaycan torpaqlarını işğal etmək mümkündür. Ermənistan cəmiyyətində vahid mövqe yoxdur. Vahid mövqe olmadığına görə, ölkədə müxtəlif, bir-birinə zidd olan yanaşmalar, baxışlar hökm sürməkdədir. Biz bunların hamısını nəzərə alırıq. Lakin gec-tez sağlam düşüncə qalib gəlməli, hökumətlə ictimaiyyət işıq gələn tərəfə üz tutmalıdır.
- Azərbaycan-Ermənistan rəhbərliyi arasında təmaslar ya Rusiyanın, ya da Qərb ölkələrinin vasitəçiliyi ilə həyata keçirilir. Sizcə, hansı tərəfin vasitəçiliyi, hansı format bizim üçün daha sərfəlidir?
- Ən azından indiki şəraitdə Azərbaycan və Ermənistan arasında vasitəsiz birbaşa təmaslar bir qədər çətindir. Daha doğrusu, bu çətinlik sırf ermənilər üçündür. Məğlub olan və düşmənçiliyi pik həddə çatdıran Ermənistan Azərbaycanla birbaşa danışıqlarda, ikili müzakirələrə özünü “hazır” hiss etmir. Rəsmi Bakı isə dəfələrlə bəyan edib ki, Ermənistanla heç bir vasitəçi olmadan danışıqlara, müzakirələrə hazırdır. Mən də düşünürəm ki, Azərbaycan-Ermənistan arasında birbaşa dialoqlara üstünlük vermək lazımdır. Çünki istənilən vasitəçi dövlət, üçüncü ölkə prosesdə öz maraqlarını da güdəcək. Hər bir ölkənin geosiyasi və iqtisadi maraqları var. Rusiyanın bölgə ilə bağlı öz maraqları varsa, eyniylə ABŞ-ın, Avropa ölkələrinin də maraqları mövcuddur. Fransanın, Prezident Makronun niyyəti bizə bəlli deyilmi?! Bütün vasitəçilər tərəflər hesabına öz maraqlarını təmin etmək məqsədi güdürlər. Vasitəçisiz təmaslara keçmək lazımdır.
- Qarabağda “sülhməramlı” missiyanı icra edən Rusiya hərbi kontingenti ilə bağlı ölkə ictimaiyyətində narazılıq artmaqdadır. Rus qoşunlarından xilas yolu nədir?
- Torpaqlarımıza “sülhməramlı” adı ilə daxil olan rus hərbçiləri öz missiyalarından başqa hər cür işlə məşğul olurlar. Açıq şəkildə ermənilərin müdafiəsini təşkil edir, onları təxribata hazırlayır, qol-qanad açmalarına, “legitimləşməsinə” nail olmağa çalışır. Aydın məsələdir ki, “sülhməramlılar” öz mandatlarına uyğun olmayan əməllərlə səlahiyyətlərini dəfələrlə aşıblar. Bunun da səbəbi odur ki, Rusiya hərbi kontingentinin Azərbaycandakı hüquqi statusu müəyyən olunmayıb. Azərbaycan hökuməti rəsmi şəkildə Moskvaya müraciət etməlidir ki, rus “sülhməramlılarının” statusu mütləq rəsmiləşdirilsin. Bu məsələ tənzimlənməlidir ki, rus “sülhməramlıları”nın qanundan kənar addımları dərhal müəyyən edilsin və qarşısı alınsın. Onların özbaşına hərəkətləri səlahiyyətin qeyri-müəyyən olmasından irəli gəlir. Hamıya bəllidir ki, rus əsgəri girdiyi yerdən öz xoşuna çıxmaq istəmir. Amma bu yaxınlarda Qazaxıstanda yaşananları müşahidə etdik. KTMT adı altında Orta Asiya ölkəsinə daha çox rus qoşunları daxil olmuşdu. Lakin bir həftə ərzində rus hərbçiləri Qazaxıstanı tərk etdilər. Ümid edirik, 4 il ərzində Azərbaycan Qarabağda nəzarəti öz üzərinə götürəcək. Xankəndi və ətraf bölgədə suverenliyimiz bərpa olunandan sonra rus qoşunların Qarabağdan çıxmasını tələb etməliyik. Daha doğrusu, “sülhməramlıların” torpaqlarımızda qalma müddətinin uzadılmasından imtina etməliyik. Azərbaycanın buna gücü çatır.
- Şuşa Bəyannaməsinin hər iki ölkə tərəfindən rəsmən təsdiqlənməsi bölgədəki proseslərin gedişinə, Azərbaycan-Ermənistan danışıqlarına necə təsir göstərəcək?
- Şübhəsiz, bütün proseslərə əhəmiyyətli təsir göstərəcək. Şuşa Bəyannaməsi Azərbaycan-Türkiyə arasında rəsmi hərbi müttəfiqliyi təsdiqlədi. Qardaşlığımızın, mənəvi bağlarımızın bir daha hüquqi müstəvidə rəsmiləşdirilməsidir. Həmçinin, Türkiyənin regional proseslərdə hərbi iştirakı hadisələri lehimizə çevirən mühüm amildir. Şuşa Bəyannaməsi sadəcə hərbi gücümüzün artması, təhlükəsizliyimizin təmini deyil, eyni zamanda Cənubi Qafqazda və türk dünyasında sülh və sabitliyin təşkil olunmasıdır. Hər baxımdan çox əlverişli, faydalı sənəddir. Bundan sonrakı mərhələdə hərbi əməkdaşlığın istiqamətləri, hərbi bazanın yaradılması, birgə müdafiə dəstələrinin təşkil olunması, ortaq təlimlərin keçirilməsi müzakirə olunacaq.
Geri qayıt