Rusiya o zaman Heydər Əliyevi də devirmək istəyibmiş...
6-04-2022, 08:45
Azərbaycan və Rusiya prezidentləri diplomatik münasibətlərin qurulmasının 30-cu ildönümü münasibətilə bir-birinə məktub göndərib.
İlham Əliyevin məktubunda deyilir ki, Azərbaycan-Rusiya münasibətləri xalqlar arasında çoxəsrlik dostluq və mehriban qonşuluq ənənələrinə əsaslanaraq, qarşılıqlı hörmət və etimad, bir-birinin maraqlarının nəzərə alınması prinsipləri əsasında strateji tərəfdaşlıq və qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq ruhunda uğurla inkişaf edərək möhkəmlənib.
Bu gün dövlətlərarası əlaqələr fəal siyasi dialoq, ticarət-iqtisadi, nəqliyyat, energetika, humanitar və digər sahələrdə səmərəli əməkdaşlıqla xarakterizə olunur.
Diplomatik münasibətlərin qurulmasının yubiley ili Azərbaycanla Rusiya arasında müttəfiqlik fəaliyyəti haqqında bəyannamənin imzalanması ilə üst-üstə düşüb. “Bu mühüm sənəd otuz il ərzində dövlətlərimiz arasında münasibətlərin keyfiyyətcə yeni, ən yüksək səviyyəsini müəyyənləşdirib”, - Əliyevin məktubunda qeyd edilir.
Putinin Azərbaycan Prezidentinə məktubunda deyilir ki, son onilliklər ərzində dostluq və qarşılıqlı hörmət kimi yaxşı ənənələrə əsaslanan Rusiya-Azərbaycan münasibətlərinin inkişafı üçün çox işlər görülüb.
“Konstruktiv siyasi dialoq, ticarət-iqtisadi, elmi-texniki, humanitar və digər sahələrdə məhsuldar əməkdaşlıq genişlənir. Ötən il və ondan əvvəlki il bağlanmış üçtərəfli sazişlərə əsaslanaraq, Zaqafqaziya regionunda sabitliyin və təhlükəsizliyin möhkəmləndirilməsi istiqamətində birgə iş aparırıq. Bu il mühüm nailiyyətlə - Rusiya ilə Azərbaycan arasında müttəfiqlik fəaliyyəti haqqında bəyannamənin imzalanması ilə əlamətdardır.
Əminəm ki, ikitərəfli münasibətlərin yeni, keyfiyyətcə daha yüksək səviyyəyə çıxarılması xalqlarımızın köklü maraqlarına cavab verir", - Rusiya prezidentinin məktubunda deyilir.
30 il əlbəttə ki, hamar olmayıb. Bu münasibətləri şərti olaraq 3 dövrə ayırmaq mümkündür: Elçibəy-Yeltsin dövrü, Heydər Əliyev-Yeltsin-Putin dövrü və İlham Əliyev- Putin dövrü...
Mərhum eks-prezident Əbülfəz Elçibəyin köməkçisi işləmiş politoloq Oktay Qasımov bildirdi ki, Rusiya ilə Azərbaycan arasında münasibətlərdə ən çətin dövr 1992-1997-ci illəri əhatə edir: “Bu 5 illik dövrün bir ili Əbülfəz Elçibəyin hakimiyyəti zamanına, 4 ili Heydər Əliyevin hakimiyyəti zamanına təsadüf edir. O zamanlarda Rusiyanın prezidenti Boris Yeltsin idi. Həmin dövrdə baxmayaraq ki, SSRİ dağılmışdı, Rusiya formal olaraq keçmiş müttəfiq respublikaların müstəqilliyini qəbul etmişdi, amma bütün hallarda onların müstəqil inkişaflarına və müstəqil siyasət yürütmək istəklərinə qarşı təzyiqlər edilirdi. Əbülfəz Elçibəyin hakimiyyəti dövründə milli demokratik qüvvələrin və milli azadlıq hərəkatının təmsilçisi kimi iqtidarda olan qüvvələr Rusiyanın Azərbaycandakı maraqlarını başa düşür və bu maraqları nəzərə alırdılar. Təəssüf ki, bunun adekvat qarşılığını görmürdük. Azərbaycan torpaqlarının işğalında Rusiyanın diviziyalarının, o cümlədən Xocalı qətliamının törədilməsində Rusiyanın 366-cı alayının iştirakı faktları var. Yəni Rusiya hərbçilərinin birinci Qarabağ müharibəsində birbaşa iştirakı etməsi ilə bağlı məlumatlar dəfələrlə təsdiqini tapıb.
Rusiya-Azərbaycan arasında o zaman ziddiyyətlərdən biri Rusiyanın sülhməramlı adlı hərbi qüvvələrini Qarabağda və Azərbaycan-Ermənistan sərhədlərində yerləşdirilməsi tələblərini irəli sürməsi ilə bağlı idi. Bundan başqa, Moskva istəyirdi ki, Rusiyanın Gəncədəki diviziyasına hərbi baza statusu verilsin. Rusiyanın tələbləri arasında Azərbaycan-İran sərhədlərinin, o cümlədən Azərbaycanla Türkiyə arasında Naxçıvandakı 11 kilometrlik sərhədə nəzarətin Rusiyaya verilməsi də var idi. Bütün bu tələblər Azərbaycan tərəfindən qəbuledilməz idi. Əbülfəz Elçibəy hakimiyyətinin Rusiya ilə münasibətlərində əsas ziddiyyətli məqamlar bunlardan ibarət idi. Eyni tələbləri Rusiya Heydər Əliyevin hakimiyyətinin ilk illərində də Azərbaycana qarşı irəli sürürdü. Lakin Azərbaycan tərəfi o zaman da bu tələbləri qəbul etmədi".
O.Qasımov xatırlatdı ki, bütün bunlara baxmayaraq, Əbülfəz Elçibəyin ilk rəsmi dövlət səfəri Rusiyaya olub: “1992-ci ilin oktyabrında prezident Elçibəyin Moskva səfərində iki ölkə arasında tərəfdaşlıq, əməkdaşlıq və dostluq haqqında müqavilə imzalanıb. Amma təəssüf ki, belə bir sənəd imzalanmasına baxmayaraq, Rusiya imza atdığı həmin sənədə heç də lazımi səviyyədə hörmət göstərməyib və Elçibəy hakimiyyətinin devrilməsində, Surət Hüseynov qiyamının arxasında da Moskva dayanmışdı. Demək istəyirəm ki, hakimiyyətdə kimin olmasından asılı olmayaraq, Rusiyanın Azərbaycana və digər postsovet ölkələrinə yönəlik konkret siyasəti var. Heydər Əliyevin hakimiyyətinin ilk illərində də Moskvanın məlum siyasəti davam edib. 1994-cü ildə məhz Rusiya tərəfindən Azərbaycan həm dənizdən, həm qurudan iqtisadi blokadaya alınmışdı, Ermənistana isə hər cür dəstək verilirdi. Bu da Azərbaycan-Rusiya münasibətlərini xeyli gərginləşdirmişdi. Hətta Heydər Əliyevi də devirmək cəhdi edilmişdi. Moskva ”Əsrin müqaviləsi"nin imzalanmasına, Bakı-Tiflis-Ceyhan neft kəmərinin reallaşmasına mane olmağa çalışırdı. Soyuq münasibətlər 1997-ci ildə Heydər Əliyevin Moskva səfərinə qədər davam etdi. 1997-ci ildə Heydər Əliyevin səfəri ilə Azərbaycanla Rusiya arasında münasibətlər müəyyən qədər yumşaldı. 1992-ci ildə imzalanmış müqavilənin analoqu olan yeni bir müqavilə imzalandı. Bununla da münasibətlər düzəlməyə başladı".
O.Qasımov qeyd etdi ki, 1999-cu ildə Vladimir Putin əvvəlcə baş nazir, sonra prezidenti olandan sonra Azərbaycanla Rusiya arasında yeni bir mərhələ başlandı: “Bu mərhələ çox hamar olmasa da, hər halda, münasibətlər inkişaf edən xətt üzrə müsbət irəlilədi. İlham Əliyevin hakimiyyəti dövründə isə Rusiya-Azərbaycan münasibətlərində inkişafın yeni mərhələsi başlandı və inkişaf gəlib indiki səviyyəyə çatıb. Bu il fevralın 22-də müttəfiqlik münasibətləri ilə bağlı saziş imzalanıb. Azərbaycan hər zaman olduğu kimi, hazırda da atdığı imzalara sadiqdir və öz müttəfiqlik missiyasını həyata keçirir. Təəssüf ki, Rusiyanın bir sıra siyasətçiləri və informasiya məkanı tərəfindən bu müttəfiqlik münasibətləri sazişinə adekvat münasibət ortaya qoyulmadığı müşahidə edilməkdədir. Bütün hallarda Rusiya regionun böyük dövlətidir və Azərbaycan qonşu dövlətlərlə, o cümlədən Rusiya ilə münasibətlərin inkişafında maraqlıdır. Azərbaycan Rusiya ilə MDB blokunda təmsil olunur. 44 günlük müharibədən sonra təklif olunan ”altılıq" formatında da Rusiya-Azərbaycan münasibətləri yeni bir mərhələni yaşayır. Azərbaycan cəmiyyəti Rusiya-Azərbaycan münasibətlərinin bərabərhüquqlu, bərabər tərəfdaşlıq meyarları əsasında inkişafında maraqlıdır".
YAP-çı deputat Elman Nəsirov bildirdi ki, Azərbaycanla Rusiya arasında diplomatik əlaqələr heç də hamar olmayıb: “Hər bir ölkənin xarici siyasət kursunda əsas prioritetlərdən biri yaxın qonşularla, xüsusən həmsərhəd dövlətlərlə əlaqələrin normal məcrada inkişaf etdirilməsidir. Təsadüfi deyil ki, ulu öndər Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışından sonra Azərbaycanın xarici siyasət kursunda etdiyi kardinal dəyişikliklərdən biri əvvəlki iqtidarların dövründə yol verilən kobud səhvlərin aradan qaldırılması, milli maraqlardan çıxış etməklə qonşu dövlətlərlə, o cümlədən Rusiya ilə münasibətlərin yaxşılaşdırılması oldu. Ulu öndər Heydər Əliyev böyük uzaqgörənliklə əvvəlki hakimiyyətlərin siyasi səbatsızlığı ucbatından rəsmi Bakı ilə Moskva arasında yaranan siyasi gərginliyi aradan qaldırdı və Rusiya ilə Azərbaycanın normal münasibətlərinin əsası qoyuldu. Sonrakı dövrdə iki dövlət arasında bərabərhüquqlu prinsiplər üzərində qurulan əlaqələr daha da möhkəmləndirildi. 1997-ci ildən isə Azərbaycan-Rusiya münasibətləri yeni keyfiyyət mərhələsinə qədəm qoydu. İkitərəfli münasibətlərin müqavilə-hüquqi bazasını təşkil edən əsas sənəd Rusiya ilə Azərbaycan arasında 1997-ci il iyulun 3-də imzalanmış ”Dostluq, əməkdaşlıq və qarşılıqlı təhlükəsizlik haqqında" müqavilədir. O zamandan Azərbaycan-Rusiya arasında bütün istiqamətlərdə əməkdaşlığı təmin edən yüzlərlə sənəd imzalanıb.
Cənab İlham Əliyevin hakimiyyətə gəlməsindən sonrakı illərdə isə Azərbaycan-Rusiya münasibətlərində yeni mərhələ başlandı. Son illərin mənzərəsi göstərir ki, Rusiya ölkəmizlə münasibətlərin daha da genişlənməsində maraqlıdır. İqtisadi və geostrateji üstünlüklərindən səmərəli yararlanmaqla yüksək inkişaf fazasına qədəm qoyan və Cənubi Qafqazın lider dövlətinə çevrilən Azərbaycan da Rusiya ilə münasibətlərə önəm verir. Xarici siyasətdə Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş və milli maraqlara söykənən ənənələri böyük məharətlə davam etdirən Prezident İlham Əliyev Rusiya ilə əlaqələrin daha da möhkəmlənməsinə və genişlənməsinə diqqət yetirir. Dövlət başçılarının qarşılıqlı səfərləri, təbii ki, ikitərəfli münasibətlərə təsirsiz ötüşməyib. Bu səfərlərin müsbət nəticələri özünü təkcə siyasi sferada göstərmir. İki ölkə arasında əmtəə dövriyyəsinin həcminin qısa zaman kəsiyində əhəmiyyətli dərəcədə artımı əlaqələrin yüksək səviyyədə olmasının əyani təsdiqidir.
Hazırda Azərbaycanla Rusiya arasında münasibətlər keyfiyyətcə yeni mərhələdə inkişaf edir. Hər iki ölkə sabitliyə, konstruktivliyə, təkcə yaxın gələcəkdə deyil, həm də ən uzunmüddətli perspektivdə mehriban qonşuluğa meyl göstərirlər. Azərbaycan Prezidenti ilə Rusiya Prezidenti arasında qarşılıqlı hörmət və dostluğa əsaslanan yaxşı münasibətlər də ölkələrimiz arasında münasibətlərə müsbət təsirini göstərir. Rusiyada da yaxşı bilirlər ki, Azərbaycan Cənubi Qafqazın ən əhəmiyyətli strateji ölkəsidir və bu mənada şimal qonşumuz Azərbaycanın timsalında etibarlı tərəfdaş görür. Fevralın 22-də imzalanan müttəfiqlik münasibətləri haqqında saziş isə münasibətlərin hansı səviyyəyə gəlib çatdığının göstəricisidir".
“Yeni Müsavat”
Geri qayıt