"Niyə bizim kəndli su axtarışında olmalıdır?"
13-02-2024, 15:21
Azərbaycan Tacikistandan alma qurusu idxal etməyə başlayıb.
Eyni zamanda bu ilin yanvarında Azərbaycan Türkiyədən 698 min ABŞ dolları dəyərində quru meyvə idxal edib.
Türkiyə İxracatçılar Birliyinə görə, bu rəqəm 2023-cü ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 247 min ABŞ dolları, yaxud da 54.7% çoxdur.
Xatırladaq ki, ötən ilin yanvar ayında bu məbləğ 451 min ABŞ dolları dəyərində olub. Hazırda Azərbaycana müxtəlif ölkələrdən meyvə-tərəvəz idxal edilir. Belə ki, hazırda marketlərdə kifayət qədər idxal məhsullarıan rast gəlinir.
Bildirək ki, həmin idxal məhsullarının bir çoxu ölkəmizdə də istehsal edilir. Ancaq bu gün bazara yol tapa bilməyən bir çox fermerlər ya həmin məhsulları ucuz qiymətə “işbazlar”a satmalı olur, ya da anbarlarda qalır.
Məsələn, bugünlərdə sosial şəbəkələrdə bölgələrdən birində çəkilmiş videoda da fermerin sata bilmədiyi, anbarlarda qalan tonlarla soğan da bunun bariz nümunəsidir.
Qeyd edək ki, Bakıda təşkil olunan bayram yarmarkasında bölgələrdən məhsul gətirən bir çox fermerlər artıq bu səhədə fəaliyyətini davam etdirməyəcəklərini, səbəbinin isə məhsulu sata bilmədikləri ilə əlaqələndirmişdilər.
Bəs bu gün alma yetişdirilməsi, istehsalı, emalı üçün kifayət qədər münbit şəraitin olduğu Azərbaycan niyə xaricdən bu qədər meyvə-tərəvəz, o cümlədən alma qurusu idxal edir?
Kənd təsərrüfatı üzrə ekspert Vahid Məhərrəmov “Cebhe.info”-ya bildirdi ki, Quba-Qusar zonasında alma istehsalı ilə məşğul olan fermerlər məhsullarını Bakı şəhərində sata bilmirdilər, çaya axıdırdılar, hələ 10-15 bundan öncə deyirdik ki, hökumət sahibkarlara, fermerlərə kömək etməlidir:
“Müəyyən maliyyə resursu, ucuz kredit vəsaiti təşkil etməlidir, fermerlər arasında müəyyən işlər aparmalıdır, əldə edilən məhsulun bir hissəsinin emal edilməsi ilə bağlı təşkilati işlər görməlidir.
Hökumət bir sahəni inkişaf etdirmək haqqında düşünürsə, mütləq əldə edilən məhsulun hansı həcmdə bazara çıxarılacağı, hansı həcmdə saxlama kameralarında saxlanması, emala getməsi, yəni qurudulması və yaxud şirə əldə edilməsi istiqamətində işlər görülməli idi. Almadan yalnız şirə deyil, sirkə, cem də əldə etmək olur.
Məsələn, Rusiyada almadan şərab da əldə edirlər. Almanın qurudulmasına da xüsusi diqqət yetirmək lazımdır. Təəssüflər olsun ki, buna fikir verilmirdi. Mən 2-3 ay bundan öncə Qubada oldum, orada fermerlərlə görüşdüm və onlar etiraf edirlər ki, artıq alma bağlarının əksəriyyətini ləğv edirlər.
Biz onlara bazara çıxış imkanı yaratmadıq, istehsal etdikləri məhsulu emal etmək üçün müəyyən təkliflər vermədik, təşkilati məsələləri həll etmədik, ucuz kredit resursu təklif etmədik və onlar artıq alma bağlarını ləğv edirlər, digər işlərlə məşğul olmağa üstünlük verirlər. Belə olan halda biz yenə almanı digər ölkələdən idxal etməli olacağıq.
Nəinki Tacikistandan alma qurusu, hətta təzə almanı da qonşu ölkələrdən idxal etməli olacağıq. Ona görə ki, o sahə ilə məşğul olan, küllü miqdarda maliyyə resursu xərcləyən, kapital qoyuluşu həyata keçirən fermerlərin problemlərini həll etmədik.
Bunu isə Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi həll etməli idi. Nazirlik hökumət qarşısında məsələ qaldırmalı idi ki, kəndlilərlə, onların istehsal etdikləri məhsulu emal etmək üçün təşkilati işlər görülsün. Onlara aşağı faizlə kredit resursu təklif etmək olar və onlar emal müəssisələrini yaratsınlar və müxtəlif çeşiddə məhsul istehsal etsinlər ki, həm daxili tələbatı ödəsinlər, həm də ixrac etsinlər”.
Ekspertin sözlərinə görə, hökumət müasir dövrün tələbinə, bazar iqtisadiyyatına uyğun siyasət qura bilmədiyi üçün köhnə sovet sistemində mövcud olan yararsız mexanizmi yenidən bərpa etməyə çalışır:
“Məhsulun tədarükü o vaxt mümkündür ki, keyfiyyətli məhsul istehsal olunsun, məhsulun bir hissəsi anbarlarda qalır, bir hissəsi satışa gedir, digər hissəsi isə emala gedir.
Əvvəlcədən müqavilə bağlanmalıdır ki, hansı tədarükçülər onların məhsullarını əldə edib bazara çıxaracaq, yaxud hansı emal müəssisəsi onlardan nə qədər məhsul alıb emal edəcək. Onlar bunu bildikdən sonra işlərini planlaşdırırlar.
Bu kortəbii yanaşma ilə nə fermer nəsə əldə edə bilər. nə də ölkənin ərzaq təminatında lazımi bir iş görmək olar. Bütün bu işlərin hamısı əvvəlcədən təşkil olunmalıdır. Ancaq bunlar indi kəndlinin əlində qalmaması üçün sovet dövründəki tədarük müəssisələrini bərpa etməyi düşünürlər.
Dəfələrlə cəhd ediblər və biz bunun qarşısını almışıq. Ona görə ki, hökumətin yaratdığı qurumlar monopolistə çevrilir. Onlar qiyməti diqtə edəcəklər. Bu işdə ən çox əziyyət, xərc çəkən fermelərdir. Qiyməti fermerlər müəyyən etməlidir. İndi bizdə pambıqçılıq ötən il ziyanla başa gəldi. Ona görə ki, tədarükçülər və yaxud onu ixrac edən, emal edənlər qiyməti diqqəti edirlər.
Harada görünüb ki, məhsulu istehsal edən, satan yox, alan qiyməti müəyyən etsin? Bu formada siyasəti aparmaqla kənd təsərrüfatında heç bir irəliləyiş əldə edə bilmirik. Heç bir sahədə istehsalı qaydasına qoya bilməyiblər. Nə heyvandarlıq, nə bitkiçilikdə istehsal qaydasına düşməyib.Çünki qeyri-müəyyənlik var”.
Ekspert deyir ki, məhsulu istehsal etmək bir problemdir, onu satışını həyata keçirmək başqa bir problem, emal etmək yenə problemdir:
“Kəndli də, istehsalçı da necə istehsal edəcəyini, yoxsa necə emal etməyi, satmağı düşünsün? Hökumət istehsalda mövcud olan problemlərin aradan qaldırılmasında öz üzərində düşən vəzifəni yerinə yetirməlidir. Niyə bizim kəndli su axtarışında olmalıdır? Su problemini hökumət həll edə bilər. Niyə bizim fermerlər keyfiyyətli toxum axtarışında olmalıdır?
Bu problem də hökumət həll etməlidir. Çünki keyfiyyətli toxum istehsalı fermerin işi deyil. Bu, ölkə miqyasında həll olunmalıdır, eləcə də digər problemlər var. Aşağı faizlə kənd təsərrüfatına kredit resursu təklif etmək hökumətin işidir. Ona görə ki, kənd təsərrüfatı riskli sahədir. Bu işlər həll edilməlidir ki, fermerin problemi azalsın. Ondan sonra isə emalla bağlı müvafiq işlər görülməlidir. Daxili bazarda monopoliya götürülməlidir.
Mən bu gün Türkiyədə yarmarkada fermerlərdən alış-veriş zamanı hesabladım ki, Azərbaycanda 10 manata aldığım məhsulu burada 5 manata aldım. Azərbaycanda yarmarkada məhsullar baha qiymətə və keyfiyyəti də aşağıdır. İstehsalı, emalı qaydasına qoya bilmirlər. Bazar, idxal monopoliyadadır. Bunların hamısı aradan götürülməsə, kəndlilər yaxşı gəlir əldə etməsə, getdikcə sıradan çıxacaqlar, ölkə idxaldan asılı vəziyyətdə qalacaq”.
Geri qayıt