“Gözü çıxan qardaş”dan ibrət götürən icra başçıları
14-07-2020, 09:19
Azərbaycanda rayon icra hakimiyyəti başçılarının regionlarda biznesin inkişafı qarşısında ən böyük maneələrdən birinə çevrildiyi heç kimə sirr deyil. Ötən ildən başlanan həbslər zamanı aşkarlanan faktlar göstərir ki, rayon icra hakimiyyətinin başçıları rayon ərazisində fəaliyyət göstərən kiçik və orta sahibkarlardan vəsait toplayıblar. Bu biznes nümayəndələri icra başçılarının qanunsuz gəlirlərinin mühüm bir kanalı rolunu oynayırlar.
Qeyd edək ki, son illərdə Azərbaycanda biznesə başlama prosedurlarının ciddi şəkildə sadələşdirilməsi həyata keçirilib, sahibkarlıq subyektlərinin biznes fəaliyyətinə ən müxtəlif dövlət dəstəyi mexanizmləri işə salınıb. Nəticədə biznes mühitinin qanunvericilik baxımından qiymətləndirilməsinə əsaslanan beynəlxalq hesabatlarda Azərbaycanın mövqeyi böyük ölçüdə yaxşılaşıb. Dünya Bankının “Duing Business”, Dünya İqtisadi Forumunun rəqabətqabiliyyətlilik indeksləri və digər beynəlxalq səviyyəli hesabatlarda yerimizi müsbətə doğru kəskin dəyişib. Lakin biznesə başlamaq üzrə əldə olunan göstəricilərdən fərqli olaraq biznes fəaliyyətinin davam etdirilməsi, biznesin inkişafı vəziyyətini əks etdirən digər göstəricilər heç də ürəkaçan deyil. Məsələn, biznes mühitinin göstəricisi olan ölkə iqtisadiyyatına birbaşa xarici investisiyaların cəlbi sahəsində son illərdə davamlı azalma qeydə alınmaqdadır. Digər tərəfdən, inkişaf etmiş iqtisadiyyata malik ölkələrdə kiçik və orta sahibkarlığın Ümumi Daxili Məhsulda payı 50-60 faiz ətrafında dəyişir, Azərbaycanda isə bu göstərici çox cüzi bir rəqəmi ifadə edir. İnkişaf etmiş ölkələrdə məşğulluğun təmin olunmasında kiçik və orta biznesin payı 70 faizdən yuxarıdır, bizdə bu rəqəm 20 faizə belə çatmır.
Məlumdur ki, ötən aylarda bir neçə icra başçısı həbs olunub. Bundan əvvəl isə prezident onlara dəfələrlə xəbərdarlıq etmişdi. Prezident İlham Əliyev də bir neçə dəfə məmurların, xüsusilə də yerli icra hakimiyyəti başçılarının biznesə əngəl yaratmasından danışıb: “İnkişaf etmiş ölkələrdə ümumi daxili məhsulda əsas rolu kiçik və orta sahibkarlar oynayır. Bizdə isə hələ ki belə deyil. Biz də çalışmalıyıq elə bir şərait yaradaq ki, hər bir istedadlı insan, biznesə meyli, həvəsi olan hər bir insan bizneslə məşğul ola bilsin, məmur təzyiqindən, müdaxiləsindən azad olsun. Sahibkarlara yönəlmiş o çirkin əllər gərək kəsilsin. Bəzi hallarda dövlət məmurları, yerli icra orqanlarının rəhbərləri, nümayəndələri imkan vermirlər, xüsusilə bölgələrdə. Əgər indi kimsə özü üçün bir balaca iş qurursa, gəlib zəli kimi onun bədənindən yapışırlar, qanını sorurlar. Belə adamlara qarşı çox ciddi tədbirlər görüləcəkdir. Belə yaramaz məmurlara qarşı ən ciddi sanksiyalar və tədbirlər görüləcəkdir. Ona görə biz sahibkarlara nəfəs verməliyik ki, onlar rahat işləsinlər. Vergidən başqa heç bir ödəniş ola bilməz... Haqsız rəqabət, bu da bizim üçün böyük problemlər yaradır. Buna təkan verən dövlət məmurlarıdır, hansıların ki, biznes maraqları var”. Dövlət başçısı qeyd edib ki, onlar öz imkanlarından istifadə edərək rəqibləri sıradan çıxarırlar, bəzi hallarda şərləyirlər: “Elə şərait yaradırlar ki, onlar məcbur olub ya bizneslərini satsınlar, ya da ki, çıxıb getsinlər. Buna da yol vermək olmaz”
Rayonlarda icra başçılarının hansı cinayətlərə yol verdikləri ölkə rəhbərliyini diqqətindədir: “İndi abadlıq adı ilə bilirəm ki, sahibkarlardan vəsait yığırlar. Bu, qətiyyən qəbuledilməzdir. Belə abadlıq bizə lazım deyil. Rüşvət almamalıdırlar, əksinə, çalışmalıdırlar ki, investorları cəlb etsinlər. Yoxsa bəzi hallarda kimsə gəlib nəsə iş görmək istəyir, ona şərait yaratmaq əvəzinə, ondan pul tələb edirlər. İndi son vaxtların tədbirləri bunu göstərdi. Mən xəbərdarlıq etmişdim. Bəzilərinə dedim ki, hər kəs eşitsin, əyri yolla getsəniz inzibati cəza ən yüngül cəza olacaq. İnzibati cəza ilə iş məhdudlaşmayacaq. Amma bəziləri bəlkə hesab edirdilər ki, onlara aid deyil. Ona görə belə yolverilməz addımlar atdılar. Bu, əslində, dövlətə, dövlət siyasətinə edilən xəyanətdir. Eyni zamanda, belə dəhşətli faktlar aşkarlanır ki, adam vallah heç bilmir nə fikirləşsin. Belə məmurlar bizə ləkədir, ölkəmizə ləkədir, iqtidara ləkədir. Hamı bilsin, eşitsin ki, belə hallara qarşı mübarizə daha ciddi aparılacaq. Hamı ibrət götürsün, dərs götürsün, hər kəs üçün dərs olsun. Dövlət məmuru olmaq istəyirsənsə, vicdanla xidmət et dövlətə. Yox sən dövlət vəzifəsinə gəlir mənbəyi kimi baxırsansa, heç getmə o vəzifəyə. Çünki bədbəxt olarsan. Bunu anlamayanlar, hesab edirəm, anlamalıdırlar ki, yeni dövrdə, yeni çağırışlar qarşısında olan ölkədə başqa cür ola da bilməz. Biz ölkəmizdəki vəziyyəti daha da sağlamlaşdırmalıyıq və xoşagəlməz hallara qarşı mübarizə bundan sonra da aparılacaq. Eyni zamanda həm mətbuatdan, həm ictimaiyyətdən mən həm dəstək görürəm, həm də ki, onlar mənə bu işdə kömək edirlər”.
Ölkə prezidenti qeyd edib ki, həbslərlə bağlı nümayiş etdirilən videokadrlar onu göstərir ki, rüşvətxorluq bu məmurlar üçün əsas prinsip olub: “Heç kim məsuliyyətdən boyun qaçıra bilməyəcək. Heç kim qanundan üstün deyil və əgər kim fikirləşir ki, onun yaxınları, tanışları, qohumları, yüksək vəzifəli dostları ona kömək edəcəklər, səhv edir. Qanun qarşısında hamı bərabərdir, Azərbaycan cəmiyyətində korrupsiya və rüşvətxorluq olmamalıdır. Hər halda, biz çalışmalıyıq ki, korrupsiya və rüşvətxorluq üçün meydanı həm inzibati yollarla, həm də institusional üsullarla daraldaq. Eyni zamanda cəza tədbirləri də tətbiq olunur və tətbiq ediləcəkdir.
Ona görə bu dörd rayonda hansı ki, icra başçıları həbs olunub, orada işlər geniş təhlil edilməlidir. Bu gün bu ağır dövrdə verilən ərzağı oğurlamaq, fəhlələrə nəzərdə tutulmuş maaşı öz cibinə qoyaraq mənimsəmək həm cinayətdir, həm böyük vicdansızlıqdır".
Beləliklə, icra başçılarının həbsi yerlərdə biznesin soyulması sxemini açıq-aşkar ortaya qoyur. Və aydın məsələdir ki, icra başçısı həbs olunan rayonların hamısında eyni olan sxemdən digər rayonlarda da istifadə olunur. Buna görə də ölkə ictimaiyyəti əksər rayonlarda eyni vəziyyətin olduğu qənaətindədir.
Ötən ildən başlayaraq bir sıra rayonlarda icra hakimiyyəti rəhbərliyi dəyişdirilib, köhnə təfəkkürlü məmurlar gənc kadrlarla əvəz olunub. Yeni icra başçılarının fəaliyyəti ilə bağlı əldə olan məlumatlar göstərir ki, ən azı rayon ərazisində fəaliyyət göstərən biznes subyektlərinə münasibətdə ciddi dəyişikliklər var. Bir sıra icra başçıları nəinki biznesdən hansısa formada rüşvət almır, əksinə, rayonda onların fəaliyyətinə əngəl yaradan amillərin aradan qaldırılması üçün ciddi çalışırlar. Yeni icra başçılarından hətta ölkə qanunvericiliyinə kiçik və orta sahibkarlığın xeyrinə dəyişiklik təşəbbüsü ilə çıxış edənlər də var.
Aldığımız məlumata görə, köhnədən qalan icra başçıları da son aylarda rayondakı sahibkarlara dəyib-dolaşmırlar. Onların bu davranışının əsas səbəbi, əlbəttə, həbs və cəzalanmaq qorxusudur. Əks halda, bu davranışı digər icra başçıları həbs olunmazdan öncə sərgiləyərdilər. Onların sahibkarlara nə qədər dəyib-dolaşmayacağı məlum deyil - mühüm bir gəlir mənbəyindən tamamilə məhrum qalmayacaqları aydın məsələdir. Bu baxımdan, hüquq-mühafizə orqanlarının daim icra başçılarını nəzarətdə saxlaması zərurəti yaranır. Bu isə mümkün deyil. Buna görə də icra hakimiyyətlərində başlanan təmizləmə prosesinin davam etdirilməsi, bütün ölkə boyu rayonlara rəhbərliyin müasir təfəkkürlü şəxslərə verilməsi zəruridir. Prezidentin son aylardakı çıxışları da göstərir ki, ölkə rəhbərliyi bu siyasətin davamında qərarlıdır. Hətta koronavirus pandemiyası dövründə belə icra orqanlarının rüşvətxorluğa, korrupsiyaya alışmış məmurlardan təmizlənməsi istiqamətində fəaliyyətlərin davam etdirilməsi göstərir ki, tezliklə bütün rayonlarda yenilənmə olacaq.
“Yeni Müsavat”
Geri qayıt