AĞDAMDA İQTİSADİ TERROR HƏYATA KEÇİRİLİR
24-01-2012, 12:37
FERMERLƏRƏ QARŞI ORDU-MƏMUR İTTİFAQI FƏALİYYƏTDƏDİR
DİA.AZ: - Son günlər ölkə bazarlarında yaranan qəribə təzad yəqin ki, bütün vətəndaşlar tərəfindən təəccüb və təəssüflə müşahidə olunmaqdadır. Belə ki, bir tərəfdən satıcıları alıcılara düşmən edən, sözün gerçək mənasında od tutub yanan qiymətlər, digər tərəfdən isə fermerlərin ərzaq bolluğu səbəbi ilə öz məhsullarını sata bilməmələrindən şikayətlənməsi diqqət çəkir. Maraqlıdır, ərzaq bolluğu şəraitində qiymətlərin durmadan artmasının kökündə hansı amillər dayanır? Niyə məhsullarının satılmamasından gileylənən fermerlər bu məhsulları bir qədər ucuz qiymətə bazara çıxartmaqla problemin həllinə nail olmur, qiymətli məhsulu zay edərək atmağı daha üstün hesab edirlər? Bütün bu sualların araşdırılması fonunda ortaya çıxan dəhşətli həqiqətlər mövcud anormallığın heç də əsasssız olmadığını, bütün paradoksal hadisələr kimi bu olayın da arxasında ciddi məntiqi səbəblərin dayandığını göstərir.
Fermerlərə qarşı ordu-məmur ittifaqı
Bugünlərdə Ağdam rayonunda kənd təsərrüfatı məhsullarının becərilməsi ilə məşğul olan fermerlərdən birinin redaksiyamıza ünvanlanan müraciətində mövcud problemin səbəbləri ilə bağlı şok nüanslar yer alıb. Adının çəkilməsini istəməyən fermerin sözlərinə görə, sözügedən problemin ortaya çıxmasının əsas səbəbi cəbhəyanı ərazilərdəki icra hakimiyyəti orqanları ilə yerli hərbi hissə komandirləri arasındakı ittifaqdır.
Mənbənin məlumatına görə, bu iki qurumun birgə səyləri təsərrüfat sahiblərini pulsuz, alıcıları isə ərzaqsız qoyur: “Cəbhyanı rayonlarda yaşayan hər kəs yaxşı bilir ki, burada hər şey icra hakimiyyəti və ordu rəhbərlərinin əlindədir. Əgər burada hər hansı bir iş görmək istəyirsinizsə, gərək ilk növbədə bu iki qurumun yetkililəri ilə dil tapasınız. Çünki burada torpaq başqa yerlərdə olduğu kimi yalnız icra hakimiyyəti orqanlarının nəzarətində deyil. Müharibə vəziyyəti ilə əlaqədar olaraq təmas xəttinə yaxın ərazilərdə torpaq həm də hərbi hissə birliklərinin nəzarətindədir. Çünki mövcud situasiya və ya yuxarı hərbi komandanlığın göstərişlərinə əsasən təmas xəttindəki birliklərin mütəmadi surətdə yerdəyişməsi, fərqli coğrafi relyeflərdə təlimlər həyata keçirməsi, ehtiyat hərbi hissələr yerləşdirilməsi baş verir ki, bütün bunlar da çox zaman əkinə yararlı torpaq sahələrini əhatə edir. Bundan başqa, bütün mülki əhali kimi fermerlərin təhlükəsizliyi də məhz hərbi hissələrin üzərinə düşür. Odur ki, bu ərazilərdə təsərrüfat yaradan hər bir fermer icra orqanı yetkilisi ilə yanşı hərbi hissə komandiri ilə də dil tapmalı, onun istəklərini anlayışla qarşılamalıdır. Bu mənada cəbhəyanı ərazilərdəki fermerlərin ordu-məmur cütlüyündən asılı olduğu danılmazdır”.
Cəbhəyanı ərazilərdə torpaq alveri – hər hektara min manat
Fermerin sözlərinə görə, min bir əziyyətlə başa gətirdikləri məhsulun baha olmasının əsas səbəbi təsərrüfat məqsədilə onlara ayrılan torpaq sahələrinin pulla satılmasıdır. Cəbhəyanı ərazilərdəki hər bir hektar üçün fermerlərdən min manat məblğində rüşvət alındığını bildirən mənbə, qeyri-qanuni bütün ödənişlərin nəticə etibarilə qiymət artımına təsir göstərdiyini vurğuladı: “Ölkə telekanallarında fermerlər üçün əlverişli şəraitin yaradılması, onların bütün ehtiyaclarının təmənnasız olaraq dövlət tərəfindən qarşılandığı ilə bağlı yayılan xəbərlərin heç bir əsası yoxdur. Həqiqət bundan ibarətdir ki, bu gün təmas xəttinə yaxın ərazilərdə məhsul becərən fermerlərin hər birindən sahib olduqları hər hektara görə min manat məbləğində rüşvət alınır. Yəni əgər siz 3 hektar ərazidə məhsul yetişirmək istəyirsinizsə 3 min manat, 10 hektar ərazidə təsərrüfatla məşğul olmaq istəyirsinizsə 10 min manat məbləğində pul verməlisiniz. Əgər siz bu pulu ödəmək iqtidarında deyilsinizsə, o zaman bir qarış da olsun torpaq sahəsinə sahib ola bilməyəcəksiniz”.
Fermerin məlumatına görə, rüşvət ödəməkdən imtina edən və əraziyə qanunla yiyələnəcəyini iddia edən fermerlrin istəyinin qarşısı elə “qanuni” yollarla alınır: “Rüşvət ödəmək istəməyən fermerlərin fəaliyyətinin qarşısını almaq üçün həm icra, həm də ordu rəhbərliyinin imkanları yetərincədir. Lakin adətən bu funksiyanı ordu rəhbərliyi öz üzərinə götürür. Belə ki, fermerin istifadə etmək istədiyi ərazini mina və ya snayper təhlükəsi səbəbilə qadağan olumuş zona elan edən ordu rəhbərliyi, bu ərazidə hər cür fəaliyyətə yasaq qoyur. Bu barədə fermerə rəsmi şəkildə xəbərdarlıq edilir. Bununla da təmas xəttinə yaxın ərazilərdə çalışan fermerlərə qarşı tətbiq edilən iqtisadi terror onların torpaq arzusunu gözündə qoyur”.
Torpaq dambalar – təhlükəsizlik, yoxsa rüşvət səddi?
Fermerin sözlərinə görə, təsərrüfat sahiblərindən rüşvət almaq üçün ordu-məmur cütlükləri maraqlı üsullara əl atır ki, bunlardan da biri torpaq dambaların düzəldilməsi ilə bağlıdır. Vətəndaşların təhlükəsizliyi səbəbilə yaradılan və hazırlanma xərcləri dövlət tərəfindən qarşılanan dambaların pulu fermer sahiblərindən alınaraq yerli məmurların ailə büdcəsinə daxil olur: “Torpaq dambaların yaradılması üçün zəruri olan bütün xərclər dövlət tərəfindən çəkilir. Əslində bu dambaların yaradılması elə də mürəkkəb məsələ deyil. Bunun üçün adi bir traktor yetərlidir. Cəbhəyanı ərazilərdə torpaq dambaların yaradılması işinə isə bir qayda olaraq hərbi hissələrin sərəncamında olan traktorlar cəlb edilir. Hər gün bir traktorla bir neçə yüz metr ərazidə dambalar yaratmaq mümkündür. Bu dambaların yaradılması üçün gərəkli olan texnika və yanacaq dövlət tərəfindən ödənilsə də, yerli hərbi hissə komandanlığı və icra orqanları tikilən dambalara görə fermerlərdən də ayrıca pul alır. Yerli hərbi hissə komandanlığı bildirir ki, dambaların yaradılması hərbi hissənin daxili vəsaiti hesabına başa gəlir və ona görə də cəbhəyanı ərazidə torpaq sahəsinə sahib olmaq istəyən hər kəs hər hektara görə min manat ödəməklə çəkilən xərci bərpa etməlidir. Odur ki, məlum ərazilərdə təsərrüfatla məşğul olmaq istəyən hər kəs hər hektara görə min manat ödəməklə öz təsərrüfatını formalaşdırmağa çalışır”.
Mənbənin məlumatına görə, bəzən dambalar vaxtından əvvəl hazır olsa da, fermerlərdən pul yığımı gecikdiyi üçün əraziyə həftələrlə heç kim buraxılmır, hektarlarla torpaq sahəsi bir nömrəli post kimi mühafizə edilir: “Dambaların tikilməsinə nəzarət yuxarıdan həyata keçirildiyi üçün yerli hərbi hissə komandirləri bu prosesi əngəlləyə bilmir, verilən tapşırığı vaxtında yerinə yetirmək üçün dambaların tikintisini qısa müddətdə başa çatdırırlar. Lakin bəzən fermerlərin tələb olunan pulu ödəmək üçün imkanı olmadığına görə, dambalarla əhatə olunan ərazilərə heç kim buraxılmır, həmin ərazinin minalandığı bildirilir. Pul yığıldıqdan sonra isə ərazinin minalardan təmizləndiyi elan edilir və fermerlər pulunu ödədikləri əraziyə buraxılır. Bununla da, alqı-satqı prosesi başa çatır”.
Fermerlər daha nədən narazıdır?
Mənbənin bildirdiyinə görə, qiymət artımına təsir göstərən başqa amillər də mövcuddur ki, bunlardan da biri təmas xəttinə yaxın ərazilərdə su-melorasiya sisteminin olmaması ilə bağlıdır: “Cəbhəyanı ərazilərdəki torpaqlarda fermerlərin fəaliyyəti üçün əngəl törədən başlıca amillərdən biri də suvarma sistemlərinin həddindən artıq zəif olmasıdır. Bu ərazilərdə kanal şəbəkəsinin yoxluğu becərilən məhsulun ya dəmyə, ya da artezian quyularının vasitəsi ilə suvarılmasını zəruri edir ki, bunların da hər birinin öz çətinliyi mövcuddur. Dəmyə suvarılması əsasən dağlıq və yarımdağlıq ərazilərdə tətbiq olunur ki, bu da heç də həmişə yaxşı nəticə vermir. Təbiət heç də hər zaman mərhəmətli olmadığı üçün bəzən əkilən əraziyə bir damcı da olsun yağış yağmır və nəticədə qiymətli məhsul zay olur. Artezian quyularının bərpası və qazılmasının özü də çətin prosesdir. Bu cür quyuların yaradılması baha başa gəldiyi üçün fermerlərin heç də hamısı bundan faydalana bilmir. Bu quyuların suvarma imkanları da böyük deyil. Kanal və arxlardan fərqli olaraq, artezian suları ilə yalnız məhdud ərazini sulamaq mümkündür. Bu isə hektarlarla ərazidə əkin aparan fermerlərin tələbatına o qədər də cavab vermir. Lakin bütnün bunlarla yanaşı, əlacsiz qalan fermerlər çox zaman artezian quyuları qazdırmaqla vəziyyətdən çıxmağa çalışırlar. Belə quyuların qazılması isə ərazinin relyefindən asılı olaraq 1000-1500 manata başa gəlir. Çəkilən xərclər isə nəticə etibarilə əldə edilən məhsulun qiymətinin artırılmasına təsir göstərir”.
Fermerin sözlərinə görə, bazarlarda baş alıb gedən bahalığa görə təsərrüfat sahibləri ittiham olunsa da, bu ittihamların əsassız olduğu göz önündədir: “Bu gün fermerlərə yaradılan şərait o qədər qüsurlu, onlardan alınan qeyri-qanuni ödənişlərin miqdarı o qədər çoxdur ki, əldə edilən məhsulun maya dəyəri əslində olduğundan bir neçə dəfə baha başa gəlir. Mən çəkilən əziyyəti hələ demirəm. Ona görə də, bütün bunları nəzərə alan fermer məhsulunu elə qiymətə bazara çıxardır ki, bu qiymətdə bütün xərclər öz əksini tapır. Elə buna görə də, məhsul baha başa gəlir və alıcıların narazılığına səbəb olur. Lakin vətəndaşlar unutmasın ki, mövcud situasiyadan ən çox narazı qalan elə fermerlərin özüdür. Necə deyərlər, yanan da biz, yaman da biz”.
Geri qayıt