NATO-nun Vilnüs sammitinin nəticəsi və təxirə salınmış şahmat oyunu
13-07-2023, 08:13
NATO sammiti. Yaxşıdan başlayacağam. Birincisi, heç kim Ukraynanın NATO-ya üzv ola bilməyəcəyini söyləməyə belə cəhd etmədi. Hətta Macarıstan da. Belə ki, Ukraynanın NATO-ya qəbulu ilə bağlı bəyannamədə dəqiq tarixlər yoxdur. Ancaq skeptiklərin və rusların çoxdan peyğəmbərlik etdiyi qəti etirazlar yoxdur.
İkincisi, Qoşulma üzrə Fəaliyyət Planı (MAP) olmayacaq. Xarici işlər nazirlərinin monitorinqi olacaq. Bu, MAP-dakı kimi uzun bürokratiya deyil. Nəzəri cəhətdən hər şey demokratik seçkilərin keçirilməsinə və müharibə başa çatdıqdan sonra konstitusiya azadlıqlarının pozulmamasına qədər gedə bilər.
Ancaq Ukraynanın cavab verməli olduğu aydın kriteriyalara nail olmaq indi vacibdir ki, sonradan başqa bəhanələr üçün şans olmasın.
Biz də başa düşməliyik ki, demokratik azadlıqlar və şəffaf dövlət institutları olmadan bizi heç kim NATO-ya qəbul etməyəcək. Nə səbəblərdən, bəhanələrdən asılı olmayaraq, onu bəzəmək olar.
Üçüncüsü, mühüm hərbi proqramlar (G-7, NATO) və Ukraynaya dəstək üçün əsas Qərb ölkələrinin ikitərəfli və çox konkret öhdəlikləri olacaq. ABŞ-ın Ukraynaya İsrail səviyyəsində dəstəyi çox gözəldir.
İndi pis tərəflərə keçək:
1. Hələlik rəsmi dəvət yoxdur. Qərbin rəsmi məntiqi budur ki, dəvət olsa, Rusiyanı sonsuz müharibəyə “təhrik edəcək” və nəticədə NATO ölkələrini də müharibəyə sürükləyəcək. Qərb əvvəlcə tunelin sonunda bir az işıq görmək istəyir.
2. Hələlik tarix yoxdur. Müharibə uzun müddət davam edə bilər və bundan sonra Ukraynanın NATO-ya üzv ola biləcəyi “müharibəyə son qoymaq” meyarları bəlli deyil. Bu 1991-ci il sərhədinə çıxışdırmı? Yoxsa 2014-cü ildən sonrakı vəziyyət? Yaxud da ki, Rusiyada rejim dəyişikliyi? Təbii ki, daha çoxunu deyə bilərəm. Amma gözləntilər nə qədər yüksək olarsa, “müharibəyə son qoymaq” və NATO-ya daxil olmaq perspektivi bir o qədər uzaqlaşır.
Bütün bunlardan çıxan nəticələr isə belədir: düzünü desəm, NATO-nun konsensus yolu ilə başqa bir ölkə ilə müharibə aparan, hətta nüvə ölkəsini də öz sıralarına dəvət edəcəyinə inanmaq üçün fanatik optimist olmaq lazım idi.
Müharibə Ukraynanın NATO-ya daxil olmasına ən böyük maneə olsa da, Alyansa daxil olmaq üçün zəruri olan demokratiya normaları ləğv edilməyib və ləğv edilməyəcək. Ona görə də bu, ikinci olsa da, həm də həll edilməsi lazım olan həyati bir məsələdir.
Yekun nəticə: NATO-nun Vilnüs sammiti hələ də təxirə salınmış şahmat oyununa bənzəyir. Açılış oyunu oynanıldı, lakin bütün əsas hərəkətlər hələ qarşıdadır. Onlar 2024-cü ilin aprelində Vaşinqtonda keçiriləcək növbəti sammitdə edilə bilər. Və hələ də Ukrayna üçün çox yaxşı şanslar var. Amma həm də ən azı müəyyən qədər sülh və şəffaf demokratiyaya nə qədər qəribə görünsə də, qayıdış gözləntisi ilə.
Müəllif: Sergey Taran - Politoloq, Ukrayna Beynəlxalq Demokratiyalar İnstitutunun direktoru
Mənbə: UNİAN
Tərcümə AYNA-ya məxsusdur
Geri qayıt