Bir neçə gün əvvəl Sumqayıtda vətəndaşın evinin Qafqaz İnkişaf Bankının əməkdaşları tərəfindən dağıdılması və ev sahibinin çıxarılmasına dair məlumat yayılmışdı. Sosial şəbəkələrdə yayılan fotolardan mənzilin həqiqətən yağmalandığı görünür. Məlum olur ki, hadisə bu ilin əvvəlində olub. Bank ailəni 8 min manat borca görə evdən çıxarıb. Sumqayıt şəhəri 36-cı məhəllə, ev 5/11, mənzil 31-də mənzilin divarları, eləcə də evin əşyalarının bank tərəfindən dağıdılaraq bayıra tökülməsini fotolar da təsdiq edir.
Məsələni araşdırarkən məlum oldu ki, mənzilin sahibi Elman Liftiyev hazırda təqaüddədir. Xanımı Zeynəb Liftiyeva isə Sumqayıt şəhər 5 saylı poliklinikada tibb bacısı işləyir. E.Liftiyev başına gələnlər haqda bildirdi ki, 2008- ci ildə Qafqaz İnkişaf bankından 10 min manat pul götürüb: “2 minini şapkaya çıxdılar. Əlimizə 8 min pul çatdı. Evə 40 min manat qiymət qoyuldu. 1 il müddətində vaxtlı-vaxtında krediti ödədik. Növbəti 1 ildə, yəni 2010-cu ildə isə ödəmələrdə problemlər yarandı. Bizim xəbərimiz olmadan bu müddət ərzində məhkəməyə verildik. Məhkəmə bizim iştirakımız olmadan keçirildi və bank haqlı tərəf çıxdı”. Mənzil sahibinin sözlərinə görə, onun iştirakı olmadan bank mənzili satışa çıxararaq 25 min manat qiymət qoyur. Hərracda 15300 manata Hikmət adlı şəxs evi alır: “Bank müdiri Məlahət xanım evə tez-tez gəlib bu evdən xoşunun gəldiyini, ona satılmasını tələb edirdi. Sonuncu dəfə isə 2011-ci ildə Məlahət xanım bu evdən çıxmağımızın əvəzində bizə 1 otaqlı ev verəcəyini bildirdi. Bundan bir müddət sonra uzun müddətli kredit açmaq üçün 2 min manat pul aldılar bizdən. Amma kredit açılmadı. Əvəzində isə 2011-ci ildə evə qolu zorlu və özlərini ədliyyə işçiləri kimi təqdim edən adamlar hücum etdilər. Evin əşyalarını sındırdılar, kiçik qızım zədə aldı. Və biz evdən çıxarıldıq”.
Mənzildən çıxarıldıqdan sonra kirayə yaşadıqlarını deyən zərəçəkən, 1 ay sonra yenidən öz evlərinə qayıtdıqlarını bildirdi: “Hər şey isə bundan sonr başladı. 24.01.2014-cü il tarixində səhər saatlarında evə yenidən hücuma keçdilər. Xüsusən özünü Vüsal adı ilə təqdim edən və Qafqaz İnkişaf bankında işlədiyini, Məlahət xanımın köməkçisi olduğunu söyləyən şəxs vəhşilik etdi. Evdə iki körpəm bu vəhşilikdən qorxdular. Nəvələrimdən 3 yaşlı Vəfa hücum çəkənlərin ayağı altında qaldı, ağzı əzildi. Evin qapısını, pəncərəsini sındırdırıb yerindən qopardılar. Elə vəhşilik etdilər ki, qaz, su sistemi partladı. Bir salamat əşya qalmadı. Bizi nəinki evə qoymadılar, hətta binadan çıxardılar.”
Evin sahibi onu da bildirdi ki, hazırda iş məhkəmədədir. “Qiymətləndirmə barəsində vəsatət qaldırdıq, amma məhkəmə rədd etdi. Çünki ikinci tərəfin maddi marağı var idi. Hazırda evin qiyməti qara bazarda 65-70 min manatdır. 2011-ci ildə ev 24000 manat qiymətləndirilmişdi. Amma mənim onlarla olan müqaviləm 40 min manat idi. Evin birinci çıxarışı olmalıydı 45000 manat. Əmlak Komitəsi gəlib ölçüb-biçməlidir. Ev harda yerləşir, neçənci mərtəbədir, evin hansı şəraiti var. Evi “Tərəqqi” MMC qiymətləndirib, verməli idi Krea MMC-yə. Ev qiymətləndirilməliydi 45000 manata, amma 24000 manat qiymətləndirilmə aparılmışdı. Bunu belə etdilər ki, şərti adam ortalığa çıxarıb, evi özləri alsınlar. Bizim də banka borcumuz 4000 manat qalmışdı. 4000-i 12 min manat etmişdilər. Bundan sonra 15300 manat etdilər. 15300 manat olanda mən gedib banka yaxınlaşdım və dedim ki, ödəyə bilmirəm. Pensiya kartım var, ayda 500 manat pensiya alıram, götürün kartı, hər ay oradan çıxarın. Razılaşmadılar. Məni həmin şərti alıcı ilə görüşdürdülər. O adam mənə dedi ki, evi 22 min manata alıb. Dedim axı məhkəmə qətnaməsində 15300 manat yazılıb. Deməli, 2000 banka vermişdim. 13300 özümlə pul aparmışdım. Evi alan adam qayıtdı dedi ki, bank məni də aldadıb, səni də. Bəlkə də öz söhbətləridir. Həmin şəxs dedi ki, bu evdə ailə yaşayırsa, bu ev mənə lazım deyil. Mənim yanımda banka zəng vurub dedi ki, 22 min manatını geri qaytarsınlar. İndi həmin adam da yoxdur. Bəlkə də pulun da alıb bankdan. Bank özü şərti adamlar tapır, evi satır, pulu mənimsəyir. Bank özü evi alıb və baha qiymətə satıb. İnsanların başına belə oyunlar açırlar. Hər yerə yazmışıq, heç bir nəticəsi yoxdur. Alqı-satqı müqaviləsinin və qiymətləndirmənin ləğv edilməsiylə bağlı Nərimanov rayon məhkəməsinə müraciət etdik. Məhkəmə qərarı qüvvədə saxladı. Biz də Bakı şəhər Appelyasiya Məhkəməsinə müraciət etdik. Artıq oktyabr ayından proses başlayıb, hələ də gedir. Məhkəmədə onların vəkili dedi ki, 45 min versin evi ona verək. Qiymətləndirmə aparan “Tərəqqi” MMC-yə qarşı da vəsatət qaldırmışıq. Məhkəmə qiymətləndirməni ləğv etsə, bütün proseslər dayanacaq.”
Evin xanımı da deyir ki, pul götürəndə mənzilin kupçasını banka təqdim etsələr də, əvəzində onlara heç bir sənəd verilməyib: “Təkcə bizdə deyil, iş yoldaşımın da başına bu oyunu gətiriblər. İş yoldaşım Məlahət xanımın rəfiqəsi olan bir xanımla tanış olur. İş yoldaşıma pul lazım olur. Tanış olduğu adam da bu işdə Qafqaz İnkişaf Bankını məsləhət görür. İş yoldaşım pul götürür, əvəzində isə mənzilinin kupçasını girov qoyur. Bir ay sonra kredit ödəməyə gedir. Bank isə deyir ki, ev əlimizdədir, çıx evdən. Yəni iki rəfiqə yaxşı işbirliyindədirlər, özləri üçün iş görürlər”.
Məsələ ilə bağlı Qafqaz İnkişaf Bankına üz tutuq. Bankın əməkdaşı Telman Hüseynov Analitik.az-a Elman Liftiyevin iddialarının əsassız olduğunu bildirdi: “İş bütün instansiyalardan keçib və məhkəmə qərarına əsasən onun mənzilinin müqəddəratı həll olunub. Bu məsələ 2011-ci ildə olub. Həmin vətəndaşın ipotekada olan mənzilinə məhkəmənin qərarı ilə tutma yönəldilib. Mənzil də açıq hərracda xüsusi ixtisaslaşmış hərrac vasitəsilə satılıb. Mənzilin kimə satılmasından məlumatım yoxdur. İstənilən vətəndaş hərracdan həmin mənzili ala bilərdi. Liftiyevin iddiaları tamamilə əsassızdır. Məhkəmənin qərarı da mütləq icra olunmalıdır və bu da müvafiq orqanlar tərəfindən icra olunub. Açıq hərracda satılıb mənzil və banka olan borc ödənilib. Həmin şəxsin banka qarşı əsaslandırılmış iddiası varsa, cavab verməyə hazırıq."
Onu da bildirək ki, adıçəkilən bankdan şikayət edənlərin sayı çoxdur. Onlardan biri də Sumqayıt sakini, II qrup əlil İlqar Qasımovdur. O, keçən ilin yanvar ayında Corat qəsəbəsində yerləşən həyət evini qanuni sənədləşdirmək üçün keçmiş sinif yoldaşı, həmçinin Qafqaz İnkişaf Bankının işçisi Səidə Quliyeva adlı şəxsə 3000 manat və evinə məxsus əlindəki sənədləri verir. Həmin xanım həyət evini qanuniləşdirmək adı ilə sənədləri Qafqaz İnkişaf Bankına qoyur. Sonradan məlum olur ki, bu bankda torpağı öz adına keçirir. Dəfələrlə məhkəmələr olsa da, İlqar uduzur. İlqarın dediyinə görə hər yerə müraciət edib, amma səsinə hay verən yoxdur: “Mənim şikayətimə baxan yoxdur. Emin adlı şəxs məhkəmələrdə və digər hüquqi idarələrdə onlara kömək edir. Uduzmağıma da səbəbin biri budur”.
Baş verənlərlə bağlı, eyni zamanda hərracın mənzil sahibindən xəbərsiz keçirilməsi kimi suallarla AZE Hüquq Şirkətinin hüquqşünası Xəyal Feyzullayevə müraciət etdik. Hüquqşünas Analitik.az-a bildirdi ki, məhkəmə qərarı olmadan vətəndaşın əmlakının bank tərəfindən alınması yolverilməzdir. Bankın ixtiyarı yoxdur ki, özbaşına və ya hansısa orqanın əməkdaşalrı ilə birlikdə vətəndaşın mənzilinə girib, əşyaları bayıra töksün, sakinləri evdən çıxarsın. Əgər mənzilin boşaldılmasına dair məhkəmənin qanuni qüvvəyə minmiş qərarı mövcuddursa, ya mənzil sahibi özü könüllü olaraq bu qərarı icra edər, yaxud da icra məmurları qərarın məcburi icrasını təmin edirlər. Hər bir halda bank işçilərinin mənzili dağıtmağa, vətəndaşın əmlakına zərər vurmağa haqqı yoxdur.
Mənzilin hərracda satılmasına gəldikdə isə, hüquqşünas bu proseduru belə izah edir: “İpoteka predmeti məhkəmə qərarına əsasən ilkin satış qiyməti müəyyən edilməklə “İpoteka haqqında” Qanunun 42 və 43-cü maddələri ilə müəyyən edilmiş qaydada açıq hərraca cıxarılır. Hərraca cıxarılmış əmlak ilk hərracda satılmadıqda bu zaman həmin əmlak ilkin satış qiymətindən 15 faiz aşağı qiymətə təkrar hərraca cıxarılır. Əmlak təkrar hərracda yenə satılmadıqda, bank ipoteka predmetini təkrar hərracdakı ilkin satış qiymətindən 25 faiz az olmayan qiymətlə ala bilər. Bu dəfə də hərrac baş tutmadıqda, hərracın təçkilatçısı həmin əmlakı 30 təqvim günü ərzində əldə etməsinə dair banka təklif verir. Bu zaman əmlakın dəyəri iklin hərrac qiymətindən 40 faiz aşağı qiymətləndirilmiş olur. Bu müddət ərzində bank həmin əmlakı mülkiyyətinə qəbul etmədikdə, ipotekaya xitam verilir. Belə halda bank həmin əmlakı tələb etmək hüququnu itirmiş olur.”
Hüquqşünas onu da dedi ki, əmlakı ipotekaya qoymuş və bank qarşısında borcu olan şəxs də yuxarıda göstərilən qaydada ilkin və təkrar hərracda alıcı qismində çıxış edə və əmlakı hərracdan satın ala bilər. Məhkəmə qərarının icrası ilə məşğul olan icra məmuru, həmçinin, hərracı təşkil edən qurum mənzil sahibini bütün prosedurlar haqqında tam məlumatlandırmalı və bu prosesdə onun iştirakını təmin etməlidir. Mənzil sahibi onun əmlakının hansı məbləğə qiymətləndirilməsini, hansı qiymətə hərraca çıxarılmasını bilməlidir. Çünki burada onun əmlak mənafeyi, xüsusi mülkiyyətinin taleyi həll olunur. Əmlakın ucuz qiymətləndirilməsi və mülkiyyətçinin məlumatı, iştirakı olmadan satılması son nəticədə onun maraqlarına ziddir, onun zərərə düşməsinə səbəb olur.
Hərracın mənzilin mülkiyyətçisindən xəbərsiz keçirilməsində bir məqsəd ola bilər ki, o da mənzili ucuz qiymətləndirib satmaqla əmlak sahibini prosesdən kənarda qoysun. Bu halda əmlak sahibi qiymətləndirmə, hərracın keçirilməsi prosesini məhkəmədə mübahisələndirməyə haqlıdır. Əmlak sahibinin evdən çıxarılması hələ bütün proseslərin bitməsi demək deyil. Məhkəmə tərəfindən qiymətləndirmə və hərrac qanunsuz hesab edilə bilər və bununla da proses yenidən başlaya bilər. Bəzən banklar vətəndaşların ağır vəziyytəindən istifadə edərək, az miqdarda borca görə yüksək dəyəri olan əmlakların hərrac yolu ilə ucuz satılmasında maraqlı olurlar. Bu zaman formal alıcıların ortaya çıxması, prosesin qeyri-qanuni aparılması halları da olur. Ona görə də vətəndaşlar bankların bu kimi qanunsuz müdaxilələrindən özlərini müdafiə etməli, bütun prosesin şəffaf və onların iştirakı ilə aparılmasını tələb etməlidirlər.
Qeyd edək ki, Qafqaz İnkişaf Bankının fəaliyyəti ictimaiyyətə çox açıq olmasa da, bu bankın müştəri məmnuniyyətinə heç də ciddi önəm vermədiyi məlumdur. Açıq musabiqələrdə, özünün elanlarında götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirməyən bank əməkdaşlarının hərrac və qiymətləndirmə prosesində öz xeyrinə çalışması da şübhə doğurmur. Bu səbəbdən də məsələni diqqətdə saxlayaraq, Qafqaz İnkişaf Bankının müştəriləri və butunlükdə Azərbaycan vətəndaşlarını narazı salan digər «fəaliyyətlərinə»də nəzər yetirəcəyik.
