Prezident İlham Əliyevin yerli televiziya kanallarına müsahibəsində xarici siyasət suallarını cavablandırarkən toxunduğu məqamlar Azərbaycanın yerləşdiyimiz regiondan kənardakı proseslərin də aktiv iştirakçısı olduğunu göstərir. Suriya problemi və ya dəyişən dünya nizamı mövzuları Bakının xarici siyasət gündəminin yeni elementlərindəndir. Dövlət başçısının Rusiya səmasında vurulan təyyarə, yaxud İrandakı səfirliyimizə terror hücumu ilə bağlı Moskva və Tehranın reaksiyasızlığına qarşı qətiyyətli mövqeyi Azərbaycanın “Orta güc” statusuna yiyələnməsinin təzahürüdür.
Bakının Postəsəd Suriyasındakı yeri
Suriya Azərbaycan diplomatiyası və “yumşaq güc”ü üçün nisbətən fərqli istiqamət olsa da, mövzu kimi yeni deyil. Söhbət heç də hər iki dövlətin müsəlman aləminə məxsusluğu, yaxud Bakı ilə Dəməşqin bəzi regional, konfessional platformalardakı birgə təmsilçiliyindən getmir. 2009-cu ildə Bakıda səfərdə olan keçmiş prezident Bəşər Əsədin ermənipərəstliyi və ya Ermənistan sevdası, bu ölkədə erməni mühacir siyasi təfəkkür təmsilçilərinin, habelə terrorçu şəbəkələrin güclü özəklərinin olması, onların keçmiş rejim tərəfindən himayə edilməsi Suriyanın rəsmi Bakının xarici siyasət obyektivinə düşməsini şərtləndirən mühüm faktor idi. Əsəd erməni ekspansionizminə rəsmi surətdə dəstək verən azsaylı liderlərdən biri olmuşdu. Özünü Qərbin liberal dəyərlərinin daşıyıcısı kimi təqdim edən Nikol Paşinyanın ən sıx ünsiyyətdə olduğu dövlətlərdən biri Əsədin dikatura rejimi idi. Suiyadakı hakimiyyət dəyişikliyi Azərbaycanın xarici siyasət çağırışları baxımından Bakının maraqlarına cavab verən hadisədir. Bu məqama Prezident də müsahibəsi zamanı toxundu - həm ayrıca, həm də Ermənistandakı revanşizm kontekstində: “Suriyadakı dəyişikliklər bizi həddindən çox sevindirir. Birinci Türkiyəyə görə, ikinci özümüzə görə. Çünki 12 il ərzində bizim Suriya ilə heç bir əlaqəmiz olmayıb. Bizim səfirliyimiz oradan çıxarılıb və Əsəd dönəmində Suriya hər zaman Ermənistanın yanında idi. Bizə qarşı Ermənistanla faktiki olaraq birləşmişdi, sadəcə olaraq, Paşinyanın Əsədə göndərdiyi məktublara, göndərdiyi rəsmi heyətlərə baxmaq kifayətdir - xarici işlər naziri, parlament spikeri və müavini. Onlar Suriyanı yaxın müttəfiq sayırdılar və artıq buna da son qoyuldu”. Yaxud: “Ermənistan rəhbərliyi bunu da nəzərə alsın ki, Yaxın Şərqdə onların yaxın müttəfiqi Əsəd diktaturası artıq tarixin zibilliyinə göndərilib və bu, davam edəcək”.
Suriyadakı pozitiv dəyişikliklər qardaş Türkiyənin regional gücünün təsbiti olduğundan Azərbaycanın da maraqlarına cavab verir. Köhnə rejimin devrilməsi strateji tərəfdaşımız olan İsrailin gözləntiləri, yaxud Əsədin baş sponsoru kimi İranın mövqelərinin sarsılması nöqteyi-nəzərdən Bakı üçün çox vacibdir. Bundan əvvəl İsrailin pressinqi ilə İranın regiondakı hərbi-siyasi proksilərinin sıradan çıxarılması, ardınca Əsədin neytrallaşdırılması diqqətin şimala – Zəngəzura yönəlməsi, dəhliz mövzusunun yenidən aktuallaşması üçün pəncərə açır. Azərbaycan artıq Türkiyənin texniki dəstəyi ilə Suriyaya ilk 200 tonluq humanitar yardımını göndərib. Bu, Bakının bu ölkənin infrastruktur bərpasında mümkün iştirakı baxımından mühüm ismarışdır. Azərbaycanın yeni Suriyanın iqtisadi həyatında iştirakı Yaxın Şərq bölgəsində təsir imkanlarının və nüfuzunun artmasına yol aça bilər.
Azərbaycanın əvəzolunmazlığı
Prezident İlham Əliyevin Avropa liderləri və strukturlarını sərt tənqid etməsi, yaxud ABŞ-da hakimiyyətə gəlmiş Donald Tramdan pozitiv gözləntiləri fonunda yeni dünya düzəninə toxunması əksər dövlətlərin liderləri üçün əlçatmaz mövzulardır. Prezident İlham Əliyev hesab edir ki, Azərbaycan formalaşmaqda olan yeni konfiqurasiyanın yaradacağı hansısa güzəştləri gözləməli deyil, prosesin içində olmalıdır: “Biz bu prosesin fəal iştirakçısı olmalıyıq. Biz, sadəcə olaraq, burada yeni nizamın necə olacağını gözləməməliyik. Biz öz işimizi görməliyik və gündəliyimizi bundan sonra da tətbiq etməliyik. Çünki Cənubi Qafqaz bizim regionumuzdur və Azərbaycan bu bölgənin aparıcı ölkəsi kimi, əlbəttə ki, məsuliyyət nöqteyi-nəzərindən də xüsusi çəkiyə malikdir. Ona görə yeni nizamı biz ədalətli nizam kimi görürük”.
“Azərbaycanın gündəliyi” deyərkən dövlət başçısı nələri nəzərdə tutur? Suverenlik, müstəqillik, bir-birinin işlərinə qarışmamaq, müxtəlif bəhanələrlə ölkələrin daxili vəziyyətini gərginləşdirməmək. Dövlət başçısı hesab edir ki, Azərbaycan uzun illər bu siyasəti aparır, heç kimin işinə qarışmır, öz siyasətilə, sərmayə qoyuluşuyla Cənubi Qafqazda faktiki olaraq, yeni nəqliyyat və energetika xəritəsini yaradıb. “Bir tərəfimiz Xəzər üzərindən Orta Asiyaya uzanır, bir tərəfimiz Avropaya və bu böyük coğrafiyada Azərbaycan faktiki olaraq əvəzolunmaz ölkəyə çevrilir. Sadəcə olaraq, xəritəyə baxmaq kifayətdir, hər kəs görsün ki, Orta Asiya və Qərb dünyası ilə birləşmək, bağlantılar yaratmaq istəyən Azərbaycandan yan keçə bilməz. Yəni, bunu bizsiz edə bilməzlər və müasir infrastruktur, sabitlik, düşünülmüş siyasət və dünyaya açıqlıq. Yəni, biz yeni dünya nizamına öz töhfəmizi əməllərimizlə veririk” – deyən Prezidentin fikrincə, Azərbaycanın son illərdəki addımları çox ciddi təhlil edilir. Çünki yaxın və orta keçmişə nəzər salsaq, dünya tarixində ərazi bütövlüyünü öz gücü ilə bərpa edən ikinci ölkə olmayıb.
Neokolonializmə qarşı mübarizədə öncüllük
Azərbaycan postsovet məkanının yeganə təmsilçisidir ki, güc mərkəzlərinin, yaxud tərəfkeş beynəlxalq platformaların təsir cəhdlərindən müdafiə siyasətilə məşğul olan deyil, bu basqılara qarşı fəal şəkildə gündəm formalaşdıran dövlətdir. Prezident İlham Əliyevin Avropa Komissiyası ilə bağlı sərt təpkiləri, bu çərçivədə Parisin aqressiv münasibətinə eyniölçülü cavab verməsi bu siyasi xəttin göstəricisidir. Sirr deyil ki, rəsmi Bakının neokolonializmə qarşı hərəkatın önündə olması, fransız müstəmləkəçiliyindən əziyyət çəkən kiçik adalar və Afrika dövlətlərinə mənəvi dəstəyi nüvə dövləti olan Makron Fransasını dünya qarşısında gülünc vəziyyətə salır. Hətta o səviyyədə ki, BMT TŞ-nin 5 daimi üzvündən birinin prezidenti hər küncdə-bucaqda Azərbaycandan şikayətlənir: “Görünür ki, cənab Makron Azərbaycansız yaşaya bilmir. Onda hansısa belə bir maniya yaranıb və bütün günahlarını bizim üstümüzə atmaq istəyir. Mən hesab edirəm, əgər biz o qədər güclənmişik ki, Fransanın daxili işlərinə qarışa bilərik və nəyisə dəyişə bilərik, biz, sadəcə olaraq, bununla fəxr edə bilərik. Əslində, bu açıqlama öz acizliyinin etirafıdır. Özlərini böyük dövlət adlandıran bir prezident, sən demə, uzaqda - Qafqaz bölgəsində yerləşən, 10 milyon əhalisi olan ölkənin əməllərindən əziyyət çəkir. Halbuki bizim bu Fransanın daxili işləri ilə bağlı heç bir işimiz yoxdur. Sadəcə olaraq, qeyri-normal yanaşma, qeyri-adekvat siyasət buna gətirib çıxarıb”.
Qitənin 10, Avropa Birliyinin isə 8 ölkəsini mavi yanacaqla təmin edən Azərbaycan dünya bazarındakı iqtisadi rıçaqlarına siyasi təsir imkanlarını da əlavə edir. Trampın hakimiyyətə gəlişi ilə Vaşinqtonun siyasətində baş verəcək dəyişikliklər, Türkiyənin regional gücünün artması və dünya tərəfindən qəbul edilməsi fonunda Azərbaycanın yerləşdiyi regionun hüdudlarından uzaqdakı hədəflərə təsir imkanları daha da yüksəldəcək. 2025-ci ilin bu tendensiyalar baxımından zəngin zaman kəsiyi olacağı gözlənilir.
Rüstəm Qaraxanlı - "DİA-AZ"
