Dollara rekord tələbat
Dünən, 19:02
Bu il Azərbaycan Mərkəzi Bankının (AMB) keçirdiyi hərraclarda Dövlət Neft Fondunun (ARDNF) ehtiyat valyutasının satışı rekord həddə çatıb. Bəzi analitiklər bu tendensiyanın milli valyutanın mövqeyinə təsirini nəzərə alaraq, xarici valyutanın satılan həcmlərinin artırılmasını həyəcanverici hadisə kimi qiymətləndirirlər.
Lakin belə bir fikir var ki, satışın artımı suveren fonddan dövlət büdcəsinə transfertlərin artması ilə bağlıdır. Bu il büdcə proqnozlarına uyğun olaraq ARDNF dövlət xəzinəsinə 12 milyard 781 milyon manat vəsait köçürəcək. Bununla yanaşı, cari ilin yanvar-oktyabr aylarında Fondun valyuta hərraclarında satdığı valyutanın ümumi həcmi 5 milyard 919,4 milyon ABŞ dolları təşkil edib ki, bu da ötən ilin müvafiq ayları ilə müqayisədə 2,6 dəfə çoxdur.
ARDNF-in məlumatına görə, oktyabrda satışlarda cüzi azalma müşahidə olunub - bu ay ərzində 174,4 milyon dollar satılıb ki, bu da bir il əvvəllə müqayisədə 13,9% azdır. Lakin ümumilikdə valyuta satışı ötən ilin səviyyəsini xeyli üstələyir.
“Ümumilikdə, son 10 ayda ehtiyat valyutanın satışları 3 milyard 379,9 milyon dollar artıb. Bu, ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə iki dəfədən artıqdır. Bu fonda Mərkəzi Bankın valyuta ehtiyatları 241 milyon dollar azalıb. Bu tendensiya onu göstərir ki, inzibati üsullarla milli valyutanın sabit məzənnəsini saxlamaq getdikcə çətinləşir”, - deyə iqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli AYNA-ya şərhində bildirib.
Yerli ekspertlər arasında belə bir fikir var ki, ARDNF vasitəsilə satışlar valyutanın sabitliyinin əsas göstəricisi deyil. Burada əsas olan xarici ticarət və ölkənin tədiyə balansının göstəriciləridir. Bundan əlavə, hazırda dollar satışının artmasının dəqiq səbəblərini müəyyən etmək çətindir.
Sabiq maliyyə naziri, iqtisad elmləri doktoru, professor Fikrət Yusifovun sözlərinə görə, indiki artımın şərtləri çox fərqli ola bilər: “Bundan başqa, Mərkəzi Bankın Dövlət Neft Fondundan dollar satışı üzrə valyuta hərracları daha çox büdcə öhdəlikləri çərçivəsində bu strukturdan transfertlər hesabına həyata keçirilir. Bu məsələ ilə bağlı hərtərəfli məlumat yoxdur”.
Eyni zamanda, məzənnə ilə bağlı gələcək qərarlar qlobal iqtisadiyyatdakı vəziyyətdən - neftin qiymətinin beynəlxalq birjalarda perspektivlərinin necə inkişaf etməsindən asılı olacaq. Bununla belə, hər halda, əsas məsələni unutmaq olmaz – gələcəkdə milli valyuta yenə də üzən məzənnəyə keçəcək, həm də ona görə ki, respublika Ümumdünya Ticarət Təşkilatına daxil olmaq barədə ciddi düşünməlidir.
Deputat, iqtisadçı alim Vüqar Bayramov da qeyd edib ki, məzənnənin perspektivini maliyyə manevrinin genişliyi müəyyən edir: “Milli valyutanın sabitliyi ARDNF-in imkanlarından, yəni neftimizin dəyəri və onun ixracından valyuta gəlirlərindən asılıdır. Satışların hazırkı artımı həm də idxalın həcminin artması ilə izah olunur, çünki bu, həm də dollara tələbin artmasının son səbəbi deyil”.
Bir qayda olaraq, artan idxal və xarici valyutaya tələbat haqqında statistik məlumatlardan sonra yerli valyutanın sabitlik dərəcəsi ilə bağlı müzakirələr aparılır. Milli valyutanın məzənnəsi maliyyə tənzimləyicisinin inzibati tədbirləri ilə müəyyən olunduğundan Bayramov bu məsələni Mərkəzi Bankın ixtiyarına buraxır.
Nəhayət, sabitliyin əsas şərti xarici ticarətdəki vəziyyətdir. Ümumi göstəricilərin aşağı düşməsinə baxmayaraq, idxal və ixrac arasındakı fərq profisit təşkil edir, ona görə də yerli analitiklər hələlik manatın sabitliyinə ciddi obyektiv təhlükə görmürlər.
Bu ilin yanvar-sentyabr aylarında Azərbaycanın xarici ticarət dövriyyəsi 34,498 milyon dollar təşkil edib ki, bu da ötən ilin müvafiq ayları ilə müqayisədə 11,8 faiz azdır. Üstəlik, son bir ildə idxal seqmentində 16 faiz artım fonunda ixrac 25 faiz azalıb. Nəticədə xarici ticarətdə 5 212 milyon ABŞ dolları məbləğində müsbət saldo yaranıb ki, bu da ötən ilin səviyyəsindən 2,7 dəfə azdır.
AYNA.az
Geri qayıt