Elçin Alıoğlu - TREND
Erməni əsilli rusiyalı milyarder, Xankəndidəki sabiq terrorçu-separatçı xuntanın maliyyə mənbələrindən biri, sonra da rəhbərləri arasında yer almış Ruben Vardanyanın cinayət işi başa çatmaqdadır.
Bu proses təkcə hüquqi deyil, həm də siyasi hadisə kimi diqqət çəkir və göstərir ki, ədalət, onun qarşısını almağa nə qədər çalışsalar da, həmişə öz yolunu tapacaq.
Ruben Vardanyan - yalnız biznes və siyasətdəki rolu ilə deyil, həm də bu hadisələrdəki yeri ilə xüsusi fərqlənən şəxsdir.
Ona qarşı irəli sürülən ittihamlar Azərbaycan Cinayət Məcəlləsinin 15-dən çox maddəsini əhatə edir. Bu ittihamlar aqressiv müharibənin təşkilindən terrorizmin maliyyələşdirilməsinə qədər geniş bir spektri əhatə edir və onu Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı ən vacib fiqurlardan birinə çevirir.
Azərbaycan Baş Prokurorluğu Vardanyanın cinayətkar fəaliyyətlərini təsdiqləyən inandırıcı sübutlar təqdim etmişdir. Onlar silahlı separatçı qruplaşmaların maliyyələşdirilməsi, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü pozmağa yönəlmiş əməliyyatların təşkil olunması, habelə BMT Nizamnaməsi və Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələri kimi beynəlxalq sənədlərin pozulmasıdır.
Beynəlxalq hüquq üzrə ekspert Tomas Hamilton “Eurasian Legal Review” jurnalına verdiyi müsahibədə bildirib: “Bu proses təkcə Azərbaycan üçün deyil, həm də bütün dünya ədalət sistemi üçün əhəmiyyətlidir. Bu göstərir ki, hətta maliyyə resursları və əlaqələri olan nüfuzlu şəxslər də öz hərəkətlərinə görə məsuliyyətdən yayına bilməyəcək”.
Ruben Vardanyana qarşı irəli sürülmüş əsas ittihamlara nəzər salaq:
1. Aqressiv müharibənin planlaşdırılması və aparılması (Azərbaycan CM-nin 100-cü maddəsi)
Vardanyan Azərbaycan ərazi bütövlüyünü pozmağa yönəlmiş silahlı hərəkətlərin təşkilində ittiham olunur. Onun fəaliyyəti, BMT Nizamnaməsi və Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələri də daxil olmaqla, beynəlxalq normalara ziddir.
Azərbaycan Baş Prokurorluğu qeyd edir:
"Vardanyanın hərəkətləri beynəlxalq hüququn fundamental prinsiplərini pozur və regional sabitlik üçün təhlükə yaradır".
2. Deportasiya və məcburi köçürmə (Azərbaycan CM-nin 107-ci maddəsi)
İstintaqın versiyasına görə, Vardanyan dinc əhalinin zorla köçürülməsini təşkil edib. Bu hərəkətlər insanlıq əleyhinə cinayət kimi qiymətləndirilir və müharibə aparılması qaydalarını tənzimləyən Cenevrə konvensiyaları tərəfindən qəti qadağan edilir.
3. Qanunsuz azadlıqdan məhrum etmə və işgəncələr (Azərbaycan CM-nin 112 və 113-cü maddələri)
Zərərçəkmişlərin şahid ifadələri dəhşətli mənzərələr açır. Gözə dəyən şahidlərin dediyinə görə, Vardanyan dinc sakinlərə qarşı işgəncələrin və qeyri-insani rəftarın təşkilatçısı olub.
Zərərçəkmişlərdən biri xatırlayır: "Bizi dəhşətli şəraitdə saxlayırdılar, yalnız öz həyatımız üçün deyil, ailələrimizin gələcəyi üçün də qorxurduq".
4. Terrorizmin maliyyələşdirilməsi (Azərbaycan CM-nin 214 və 214-1-ci maddələri)
Vardanyan öz maliyyə resurslarından istifadə edərək silahlı qruplaşmaları dəstəkləyib, bu isə döyüşlərin davam etməsinə imkan verib. İstintaqın məlumatına görə, bu əməliyyatlar ofşor hesablar vasitəsilə həyata keçirilib.
Beynəlxalq hüquq üzrə ekspert Tomas Hamilton vurğulayır: "Terrorizmin maliyyələşdirilməsi sadəcə iqtisadi dəstək deyil, müharibənin başqa bir formada davam etdirilməsidir".
5. Hakimiyyətin zorla ələ keçirilməsi (Azərbaycan CM-nin 278-ci maddəsi)
Vardanyan qanunsuz silahlı birləşmələrdən istifadə edərək siyasi məqsədlərini həyata keçirməyə çalışıb. Onun hərəkətləri yalnız Azərbaycana deyil, həm də regionun sabitliyinə təhlükə yaradıb.
… Vardanyanın vətəndaşlığı məsələsi xüsusi diqqət çəkir. Rusiyanın keçmiş vətəndaşı və iri biznesmen olaraq, o, qəfildən Ermənistan vətəndaşlığına keçib ki, bu da suallar doğurur. Vətəndaşlığın dəyişdirilməsi ona siyasi sığınacaq əldə etməyə imkan verib və Qarabağ münaqişəsindən öz ambisiyalarını həyata keçirmək üçün istifadə edib.
Ruben Vardanyan işi üzrə hüquqi qiymətləndirmə və beynəlxalq normalar. Azərbaycan vurğulayır ki, istintaq beynəlxalq hüquq çərçivəsində ciddi qaydalara uyğun olaraq aparılmışdır. Müstəqil ekspertlərin iştirakı prosesə etimadı artırır və qərəzsizlik təmin olunur. Vardanyan işi göstərir ki, heç bir nüfuz sahibi öz cinayətlərinə görə məsuliyyətdən yayına bilməz”.
Vardanyan işi beynəlxalq humanitar hüquq pozucularının cəzasız qalmayacağını göstərən mühüm bir presedent olacaq. Bu, yalnız hüquqi bir proses deyil, eyni zamanda, Azərbaycanın ədalət və qanuniliyə olan sadiqliyini dünyaya çatdıran bir mesajdır. Azərbaycan göstərir ki, hüququn üstünlüyü və beynəlxalq normalara hörmət münaqişələrin həllində əsas prinsiplər olaraq qalır. Bu isə dünya ictimaiyyəti tərəfindən eşidilməli olan ən mühüm mesajdır.
Cinayət işinin istintaqı zamanı onun qanunsuz fəaliyyətinin miqyasını və dərinliyini göstərən kifayət qədər sübutlar toplanmışdır. Prosesin şəffaflığı Vardanyana iş materiallarına tam çıxışın təmin edilməsi və beynəlxalq ekspertlərin iştirakı ilə vurğulanır.
Təqdim olunan materiallar arasında qanunsuz silahlı qruplaşmalar üçün silah və hərbi texnika alınmasına ayrılmış iri məbləğdə vəsaitlərin köçürülməsini göstərən bank çıxarışları yer alır.
Azərbaycan Baş Prokurorluğunun rəsmi nümayəndəsi bildirib: “Bu sənədlər Vardanyanın beynəlxalq hüququn prinsiplərini pozaraq qanunsuz hərbi əməliyyatların maliyyələşdirilməsində birbaşa rol oynadığını təsdiqləyir”.
Maliyyə və ballistik ekspertizalar Ruben Vardanyanın fəaliyyətləri ilə Qarabağa silah tədarükü arasında əlaqəni ortaya qoymuşdur. Ekspertlərin nəticələri onun qanunsuz əməliyyatlar zəncirində iştirakını, maliyyədən logistikaya qədər təsdiqləyir.
Maddi sübutlar arasında R.Vardanyanın iştirakı ilə Qarabağa çatdırılmış silahlar, sursatlar və hərbi texnika yer alır. Beynəlxalq müşahidəçilər bu tapıntıların həqiqiliyini təsdiqləmişdir ki, bu da manipulyasiya ehtimalını aradan qaldırır.
Keçmiş silahlı qruplaşma üzvləri Vardanyanın hərbi əməliyyatların təşkilində iştirakını təsvir edən ifadələr veriblər. Məsələn, şahidlərdən biri deyib: "Vardanyanın maliyyə və təşkilati dəstəyi Qarabağda qanunsuz hərbi fəaliyyətlərin davam etdirilməsinin əsası idi”.
Toplanmış sübutlar beynəlxalq humanitar hüququn çoxsaylı pozuntularını üzə çıxarır. Həmin cinayətlər arasında mülki şəxslərin hərbi əməliyyatlarda iştirakına məcbur edilməsi, mülki infrastrukturun hərbi məqsədlər üçün istifadə olunması, beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən Azərbaycanın suveren hissəsi kimi tanınan ərazilərdə qanunsuz hərbi təlimlərin keçirilməsi və s. var.
Xüsusi məqam Ruben Vardanyanın üçüncü dövlətlər vasitəsilə silah və sursat alaraq erməni terrorçulara ötürməsidir. O, öz adına qeydiyyata alınmış offşor hesablar və şirkətlərdən istifadə edib. Bəhs etdiyimiz səbəblərdən dolayı Ruben Vardanyanın cinayətlərinin miqyası bu işin ədalətli və obyektiv şəkildə tamamlanmasının vacibliyini göstərir. Bu, yalnız milli təhlükəsizlik məsələsi deyil, həm də beynəlxalq hüquq sisteminin qorunmasıdır.
Azərbaycan beynəlxalq müşahidəçilərə iş materiallarına tam çıxış imkanı təmin edərək, ədalət və açıqlıq prinsiplərinə sadiqliyini nümayiş etdirir. Bakının hərbi məhkəməsində keçiriləcək məhkəmə prosesi beynəlxalq standartlara uyğun olaraq aparılacaqdır.
Beynəlxalq hüquq üzrə ekspert Mark Rayt qeyd edib: “Prosesin şəffaflığı digər ölkələr üçün nümunə olacaq və göstərir ki, mürəkkəb şəraitdə belə ədalət prinsiplərinə sadiq qalmaq mümkündür”.
Azərbaycan Cinayət Məcəlləsi Ruben Vardanyan barəsində irəli sürülən ittihamlar üzrə ciddi cəzalar nəzərdə tutur. Əgər onun təqsiri sübuta yetirilərsə, ona ömürlük azadlıqdan məhrumetmə cəzası verilə bilər. Bu proses təkcə hüquqi hadisə deyil, eyni zamanda bütün region üçün əhəmiyyətli bir mesajdır: cinayətlərə görə məsuliyyət qaçılmazdır və heç bir siyasi ambisiya və ya beynəlxalq təsir günahkarları ədalətdən qoruya bilməz.
Ruben Vardanyan işi yalnız ədalətin bərpasına doğru bir addım deyil, həm də qanunun gücünü və Azərbaycanın öz hüquqlarını və maraqlarını qorumaq qətiyyətini dünyaya xatırladan güclü bir mesajdır.
Onu da deyək ki, Vardanyan işi beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətini cəlb etməklə yanaşı, siyasi manipulyasiyaların hədəfinə çevrilib. Şübhəsiz ki, rəsmi İrəvan bəzi Qərb təşkilatlarının dəstəyi ilə bu prosesi siyasi motivli kimi təqdim etməyə çalışacaq və Azərbaycanı qərəzli davranmaqda ittiham edəcək.
Amma rəsmi Bakı beynəlxalq normalara və qanunun aliliyinə sadiqliyini açıq şəkildə bəyan edir. Potensial təzyiqlərə cavab olaraq, Azərbaycan diqqəti bu işin yalnız faktlara və sübutlara əsaslanan hüquqi proses olduğuna yönəldir. Və ümumiyyətlə, Azərbaycana qarşı hər hansı təzyiq cəhdləri ölkəmizin suverenliyinin pozulmasıdır. Biz beynəlxalq hüquqa sadiqik və ərazi bütövlüyümüzü hüquq müstəvisində qorumağa hazırıq.
Vardanyan əleyhinə məhkəmə prosesi Azərbaycanın hüquq sisteminin yetkinliyini nümayiş etdirmək üçün bir platforma olub. İşin şəffaflığı beynəlxalq müşahidəçilərin iştirakı ilə təmin edilir ki, bu da qərəz ehtimalını aradan qaldırır.
Ruben Vardanyan üzərində aparılan məhkəmə prosesi təkcə region üçün deyil, həm də qlobal hüquq sistemi üçün böyük təsirə malikdir. Bu proses göstərir ki, suverenliyə və beynəlxalq qaydalara qarşı törədilən cinayətlər cəzasız qala bilməz. Azərbaycan sübut edir ki, qanunun və ədalətin gücü hətta ən çətin münaqişələrin həllində əsas prinsip olaraq qalır.
Azərbaycan aydın şəkildə göstərir ki, hətta mürəkkəb siyasi şəraitdə hüquq-mühafizə institutları effektiv və şəffaf işləyə bilər. Vardanyan barəsində irəli sürülən ittihamlar - qanunsuz maliyyə əməliyyatları, separatizmin dəstəklənməsi və ərazi bütövlüyünün pozulmasına yönəlmiş fəaliyyətlər - maksimum obyektivliklə araşdırılmışdır.
Bu proses vurğulayır ki, heç kim, statusundan, var-dövlətindən və ya təsirindən asılı olmayaraq, törətdiyi cinayətlərə görə məsuliyyətdən yayına bilməz. Azərbaycan dünya ictimaiyyəti üçün nümunə olacaq bir standart qoyur.
Vardanyan işi milli prosesdən daha artıqdır. Bu, bütün dünyaya ünvanlanan bir mesajdır: Ədalət mümkündür, hətta şərait mürəkkəb və siyasi gərginlik yüksək olduqda belə. Azərbaycan hüquqsuzluğa qarşı mübarizə aparmaq, öz hüquqlarını müdafiə etmək və ədalətə nail olmaq üçün digər ölkələri ruhlandıracaq mühüm bir presedent müəyyən etmişdir.
Bu proses göstərir ki, dövlətin suverenliyini və beynəlxalq hüquqi prinsipləri qorumaq yalnız qanun çərçivəsində mümkün ola bilər. Azərbaycan sübut etmişdir ki, dövlətə və onun vətəndaşlarına qarşı törədilən cinayətlərə qarşı mübarizə bütün prosedur və normalara əməl olunmaqla aparıla bilər. Bu isə hüquq sisteminə olan inamı gücləndirir.
Ruben Vardanyan işi üzrə istintaqın yekunları müasir dünyada qanunun aliliyinin ədalət və sabitliyin təməl daşı olduğunu bir daha xatırladır. Azərbaycan göstərir ki, bu prinsiplərə sadiqlik təkcə sözlər deyil, həm də dövlət siyasətinin və beynəlxalq əməkdaşlığın əsasını təşkil edir.
Bu proses yalnız tarixi ədalətin bərpasına xidmət etmir, həm də ən mürəkkəb çağırışlar şəraitində belə hüquqi normaların qorunub saxlanıla biləcəyinə ümid verir. Azərbaycan bir daha sübut edir ki, qanunun gücü hər hansı siyasi ambisiyalardan və təsirlərdən üstün tutulur və bu, bütün beynəlxalq ictimaiyyət üçün bir standart yaradır.
