“Yeni il bayramı ilə əlaqədar endirim edilən məhsullardan çox alıb saxlamağın əhəmiyyəti yoxdur. Çünki biz məhsulları stokladığımız zaman çox vaxt saxlanma şəraitinin doğruluğuna əməl etmirik”.
“Yeni Müsavat”ın məlumatına görə, bunu demokrat.az-a qida mütəxəssisi Seymur Qafarov deyib.
O bildirib ki, əsasən, +5 dərəcəyə qədər olan, hisə verilmiş və süd məhsullarının saxlanma şəraitinə əməl edə bilmirik: “Endirimə aldanıb həddən artıq məhsul almaq doğru deyil. Bayram zamanı hazırlanan yeməklər də soyuducuda böyük yer tutur. Bu zaman biz soyuducuda olması lazım gələn məhsulu kənarda saxlayırıq. Qida təhlükəsizliyini təmin etmək üçün istehlakçılar istehlak edə bildikləri qədər qida məhsulunu əldə etməlidir”.
Azad İstehlakçılar Birliyinin (AİB) sədri Eyyub Hüseynov isə deyib ki, saxta və ya şişirdilmiş endirimlər olan halda istehlakçılar dövlət orqanlarına müraciət edərək mağaza sahibini 1500 manatdan 5000 manatadək cərimələtdirə bilər.
Bəs saxta endirimləri necə müəyyən etmək olar? Dövlət hansı addımları atmalıdır?
Ekspertlərə görə saxta endirimləri müəyyən etmək və bunun qarşısını almaq üçün həm istehlakçılar, həm də dövlət qurumları sistematik şəkildə işləməlidir. Bu problemin aradan qaldırılması üçün həm texniki, həm hüquqi tədbirlər görülməlidir. İstehlakçıların aldadılmaması üçün bilməli olduğu bəzi vacib məqamlar var. Belə ki, bəzi saytlar və mobil tətbiqlər məhsulların əvvəlki qiymətlərini göstərir. Misal üçün, beynəlxalq platformalarda “Price Tracker” xidmətləri var. Bu, endirimin real olub-olmadığını göstərə bilər. Dövlət səviyyəsində belə platformaların inkişaf etdirilməsi müştərilərə kömək edə bilər. Eləcə də, eyni məhsulun digər mağazalarda olan qiymətləri ilə müqayisə edilməsi mümkündür. Əgər endirim adı ilə göstərilən qiymət bazardakı orta qiymətə yaxınsa, bu saxta sayılır. Şirkətlərin təqdim etdiyi reklamlarla real mağaza qiymətləri arasında fərqin olub-olmadığı yoxlanmalıdır. Çox vaxt “70% endirim” şüarları yalnız bir neçə məhsula şamil edilir və ümumi qiymət artımları gizlədilir. Eyni məhsul endirim adı ilə təqdim edilirsə, lakin texniki xüsusiyyətləri və ya keyfiyyəti dəyişibsə, bu aldadıcı marketinq taktikasıdır.
Şirkətlərin aldadıcı endirimlər təqdim etməsi qanunvericiliklə qadağan edilməli və bunun üçün yüksək cərimələr təyin edilməlidir. Şirkətlər endirim dövründən əvvəlki son 30 gün ərzində məhsulun qiymət tarixçəsini göstərməyə məcbur edilməlidir. Bir çox ölkələrin təcrübəsində olduğu kimi, dövlət nəzdində xüsusi orqan yaradılaraq qiymətlərin monitorinqi aparıla bilər. Həqiqi endirimlərin yoxlanması üçün məlumat bazası formalaşdırıla bilər. Mağazalarda qiymət və endirim tarixi avtomatlaşdırılmış sistemlərlə nəzarət altına alınmalıdır.
Eyni zamanda, dövlət və ya qeyri-dövlət sektorları tərəfindən qiymətlərin tarixçəsini göstərən bir platforma (məsələn, mobil tətbiq) hazırlana bilər. Bu vasitə ilə istehlakçılar bütün məhsul qiymətlərinin dəyişməsini izləyə bilər. Bütün iri satış nöqtələrində elektron nəzarət mexanizmləri tətbiq edilməlidir. Ədalətsiz rəqabətlə mübarizə komitələri ticarət mağazalarında yoxlamalar aparmalı, reklam və marketinq şüarlarının həqiqətə uyğun olub-olmadığını araşdırmalıdır. Aldadıcı kampaniyalara görə mağazaların lisenziyaları müvəqqəti dayandırıla da bilər. Dövlətin təşəbbüsü ilə sistematik nəzarət, elektron bazaların yaradılması və güclü hüquqi tənzimləmə mexanizmləri saxta endirimlərin qarşısını ala bilər. Bununla yanaşı, istehlakçılar məlumatlı olmalı və aldadıcı taktikalardan qorunmağı öyrənməlidirlər.
Saxta bayram endirimləri, alıcıları aldatmaq və onları daha çox alış-veriş etməyə sövq etmək üçün tətbiq olunan qeyri-etik və ya qanunsuz marketinq üsuludur. Bu, Azərbaycanda ciddi narahatlıq doğuran bir problemdir və həll olunması üçün həm istehlakçıların maarifləndirilməsi, həm də dövlətin tədbir görməsi vacibdir.
İqtisadçı Eyyub Kərimli mövzu ilə bağlı “Yeni Müsavat”a fikirlərini bölüşüb: “İlk növbədə, istehlakçıların hüquqlarının müdafiəsi üçün ölkəmizdə qurumlar var. Vətəndaşlar bu qurumlara müraciət etməlidirlər. Lakin bunu sübut etmək çətindir. Burada həm media qurumlarına, həm ictimai sektorun üzərinə böyük məsuliyyət düşür. Bununla bağlı monitorinqlər aparmaq olar, öncədən və sonra. Bu sübuta yetirilsə, dövlət qurumları vasitəsilə müraciət etmək olar və istehlakçı hüququnu qorumaq olar. Bəzən saxta endirimlər var, bəzən həqiqi endirimlər olur. Saxta endirimlər bizdə daha çox geyim mağazalarında baş verir. Amma digər sektorlarda, tutaq ki, məişət texnikası, kompüter avadanlığı, telefon avadanlığı ilə əsasən ciddi şirkətlər məşğul olur və burada bəzən həqiqətən endirimlər həyata keçirilir. Bəzi hallarda isə süni formada qiyməti qaldırıb, bayramdan sonra endirim edirlər və nəticədə müştəri aldanmış olur. Qeyd edim ki, bunca yalnız ciddi ictimai nəzarət və ictimai monitorinq aparılmasına ehtiyac var”.
“YeniMüsavat”
