Azərbaycanda mikro sahibkarlar ötən il əvvəlki qərarla ləğv edilən vergi güzəştlərini yenidən əldə ediblər. İndi müxtəlif xidmət sahələrində çalışan və illik dövriyyəsi 45 min manata qədər olan fiziki şəxslər işçilərin sayına görə tələblər qoyulmadan və icbari sosial sığorta üzrə borcu olmadan 75 faiz gəlir vergisindən yenidən azad edilib.
Bu qərar Vergi Məcəlləsinə edilən dəyişikliklərdə öz əksini tapıb. Deputat və iqtisadçı ekspert Vüqar Bayramovun qeyd etdiyi kimi, həmin şəxslərin ödədiyi vergi 4 dəfə azalacaq. Onun sözlərinə görə, vergi ödəyicisinin eyniləşdirmə nömrəsindən (VÖEN) istifadə etməklə xidmətlərin göstərilməsi üçün müqavilə əsasında işləyənlər bu ildən etibarən 20 deyil, cəmi 5 faiz gəlir vergisi ödəyirlər.
“Bu üstünlük üçün artıq fərdi sahibkarlardan üç işçinin olması və məcburi sosial sığortadan azad olması tələb olunmur. Əgər vətəndaş, məsələn, media sektorunda işləyirsə və xidmət müqaviləsi əsasında vəsait alırsa və aylıq gəliri 3000 manatdırsa, bu ildən etibarən o, keçən ildə olduğu kimi 600 manat əvəzinə cəmi 150 manat gəlir vergisi ödəyəcək. Bu yeni qaydalar mikro sahibkarlar üçün mühüm yardım olacaq. Güzəştlər xidmət sektorunda müqavilə əsasında işləyən fərdi sahibkarlara şamil edildiyi üçün vergi qanunvericiliyinə düzəlişlər yerli iqtisadiyyatın bu seqmentində ticarət dövriyyəsinin artmasına təkan verəcək”, - deyə o bildirib.
Əslində, fərdi sahibkarın "Yeni il hədiyyəsi" artıq görülən işlərin təkrarı adlandırıla bilər. Təvazökar gəlirləri olan kiçik bizneslər bütün bu illər ərzində gəlir vergisi güzəştlərindən istifadə ediblər. Belə sahibkarlar gəlirlərinin 75 faizindən dövlətə vergi ödəmirdilər. Lakin keçən il bu güzəşt götürülüb və ləğv edilib. Vergi Məcəlləsinə sondan əvvəlki dəyişikliklərdən sonra mikro sahibkarlar bütün bu müddət ərzində imtiyazlardan istifadə edərək bu dövlət vergisinin cəmi 5 faizini ödəsələr də, 20 faiz dərəcəsi ilə gəlir vergisi ödəməyə məcbur oldular.
Eyni zamanda, əvvəlki vergi düzəlişləri maraqlı əlavəni nəzərdə tuturdu. Güzəştdən yararlanmaq və bu dövlət rüsumunun 20 yox, 5 faizini ödəmək üçün fərdi sahibkarlar ilk növbədə üç nəfər işçiyə malik olmalı idilər. İkincisi, onun məcburi sosial sığorta üzrə yığımlar üzrə heç bir borcu olmamalı idi. Ekspert dairələri daha sonra qeyd edirdilər ki, məcəlləyə edilən dəyişikliklər gəlir vergisinin yüksək olması səbəbindən mikro sahibkarlara zərbə olacaq.
Qeyd etmək yerinə düşər ki, respublikada mikro biznesə dövriyyəsi 200 min manata qədər olan sahibkarlar daxildir. Və əksəriyyətimiz beləyik. Dövlət Statistika Komitəsinin məlumatına görə, hər min sahibkarlıq subyektindən 920-dən çox hüquqi şəxs mikro sahibkarlıq subyekti kimi təsnif edilir. Yeri gəlmişkən, bu mənbəyə görə, hüquqi şəxslərin 90 faizindən çoxunun 1-dən 10-a qədər işçisi var və ya gəlirləri 200 min manatdan çox deyil.
Əksəriyyəti mikrobiznes ticarəti və nəqliyyat vasitələrinin təmiri, tikinti, kənd təsərrüfatı, balıqçılıq və meşə təsərrüfatı, eləcə də emal sənayesi ilə məşğul olur. Yeri gəlmişkən, sonuncular 5 faizdən bir qədər çoxdur. Müqayisə üçün qeyd edək ki, orta sahibkarlıq subyektləri 250 nəfərədək işçisi olan və ildə 30 milyon manata qədər dövriyyəsi olan şirkətlər hesab edilir. Böyüklər üçün - bu göstəricilər daha yüksəkdir.
Bununla belə, keçən ilki yeniliyin bütün mahiyyəti ondan ibarət idi ki, yenilənmiş Vergi Məcəlləsi özləri üçün işləyən mütəxəssislər kateqoriyasını məhv etməyə çalışırdı. İqtisadçı ekspert Rauf Qarayev AYNA-ya deyib ki, ötən ildən başlayaraq 75 faizlik vergi güzəşti hüququnu saxlamaq istəyən mikro sahibkarlar ən azı üç işçini işə götürməli və icbari sosial sığorta üzrə borclu olmamalı idilər.
“Bir çox fərdi sahibkarlar qanundakı bu boşluğa diqqət yetiriblər, əks halda dövlətə tam ödəniş etməli olublar. Hesab edirəm ki, hökumət analoji yolla dövlət büdcəsinə vergi daxilolmalarını artırmaq niyyətində idi, lakin bu, açıq şəkildə sahibkarlığın gələcək inkişafına kömək etmir. Bu qərarın mahiyyəti hökumətin sahibkarlığa dəstək siyasəti kontekstində aydın deyil”, - deyə həmsöhbətimiz bildirib.
Əslində, vergi qanunvericiliyinə edilən dəyişikliklər çoxlarını çaşdırıb. İndi ümumi dövriyyəsi 45 min manata çatan bəzi fərdi sahibkarlar üçün sərtləşdirmə aradan qaldırılıb, lakin daha çox qurulmuş mikro biznes hələ də ötənilki oyun qaydaları dəyişikliyinə dözmək məcburiyyətindədir.
“Keçən il fərdi sahibkarlar üçün vergi güzəştlərinin ləğvi ilə bağlı qərar qüvvəyə minəndə biz dəfələrlə belə bir qərarın absurdluğu barədə mətbuatda danışmışıq. Çox deyilib ki, vergi yükü mikro müəssisələrin bağlanmasına gətirib çıxaracaq... Əslində, keçən il minlərlə insan bu qərardan əziyyət çəkdi, iş yerləri bağlandı. İndi ləğv edilib və orijinalına qaytarılıb”, - deyə Qarayev söyləyib.
Amma suallar qalır. Əsas odur ki, niyə keçən il düzəlişlər bu qədər israrla həyata keçirilib, niyə arqumentlərə qulaq asmayıblar? Niyə bir il gözləmək, iş yerlərinin bağlanmasını görmək lazım idi və buna kim cavabdehdir?
İqtisadçı ekspert Natiq Cəfərli hesab edir ki, vergi tənzimlənməsinin səbəbləri və onların indiki ləğvi ilə bağlı İqtisadiyyat Nazirliyinə həddən artıq suallar var: “Bəli, zərərli qərarın ləğv edilməsi yaxşı haldır. Deyə bilərlər ki, səhvlərini düzəldiblər. Bəs niyə açıq-aydın zərərli bir şeylə başlayır və sonra başlanğıc mövqeyinə qayıdırlar?”.
