Niderlandda yaşayan azərbaycanlı diaspor fəalı, tanınmış jurnalist, Avropa Xəbər Agentliyinin (European News Agency) əməkdaşı Vüqar Abbasov AYNA-ya müsahibəsində bu günün Avropasından danışıb. Yaşadığı ölkə və qitədə yaşanan ictimai-siyasi, sosial-iqtisadi proseslər, insanların yaşam və istəkləri barədə fikirlərini bölüşüb. Beləliklə:
- “Qoca qitə” bu gün necədir, qayğılar onu qocaltmayıb ki?
- Avropa, sizin də bildiyiniz kimi, böyükdür, bura çox dövlətlər daxildir. Bunlardan bəziləri qayğılardan qocalmış kimi görsənə bilər. Amma “Avropa” deyəndə daha çox yada Qərbi Avropa ölkələri düşür. Əlbəttə ki, bu ölkələr də zaman-zaman qayğılarla əhatə oluna bilir. Amma bundan silkinib çıxmağı bacarır, tarix boyu da belə olub. Bəzən bunu qartalın müəyyən yaşdan sonra dimdiyini, dırnaqlarını yeniləməsi ilə müqayisə edirəm. Əgər qartalı bu yeniləmələr yenidən gücləndirirsə, Avropanı elm, təhsil, vətəndaşlarına verdiyi qiymət, qanunların aliliyinin qorunması və digər bu kimi səbəblər gücləndirməkdədir. Burada elmə, təhsilə, qanunların aliliyinə verilən önəm, sizin qeyd etdiyiniz kimi desək, “Qoca qitə”ni gücdən düşməyə qoymur. Avropa yaşlanır, amma qocalmır. Əlbəttə ki, bunlar mənim müşahidələrimdir və qısaca olaraq belə deyərdim. Bu barədə isə təbii ki, daha geniş danışmaq mümkündür.
- ABŞ-da iqtisadi vədlərlə mübarizə aparan Trampın hakimiyyətə gəlişi göstərdi ki, sadə amerikalını geosiyasi hegemoniyadan daha çox daxili sosial durumu maraqlandırır - yəni cibi. Bu yanaşmanı avroplıya transfer etsək...?
- İqtisadiyyat çox önəmlidir, buna şübhə ola bilməz. Əlbəttə ki, insanlar yaxşı yaşamaq istəyirlər. Bunun yolu da iş yerlərinin çox olmasında, işləməkdə və işlədiyinin haqqını ala bilməkdədir. Amerikalıların istəkləri anlaşılandır və deyərdim ki, bu baxımdan Avropa, bir qədər də konkretləşdirsəm, mənim yaşadığım ölkənin əhalisi də o qədər fərqli deyil. Müşahidələrimə əsasən deyə bilərəm ki, burada da, necə deyərlər, pul qablarına girəcək pulun məbləği insanları çox maraqlandırır və bir daha da qeyd edirəm ki, bu, çox təbii bir haldır. Belə bir deyim var: “Pul insanı xoşbəxt etmir, amma pulsuz da xoşbəxt ola bilməzsən”. Burada da hər hansı bir partiya seçkiöncəsi iqtisadi vədlər versə və insanlar həmin partiyanın bunu həyata keçirdə biləcək gücdə, potensialda olduğuna inanarsa, şübhə etmirəm ki, o partiya qalib gələr.
- Son zamanlar Avropada sağçıların, ultramillətçilərin gücləndiyi müşahidə olunur. Demokratiyanın, sosial bərabərliyin, liberal düşüncənin yerini milli-dini ayrı-seçkilikmi alır?
- Deməzdim... Doğrudur, bu gün Avropanın bir çox ölkəsində sağçı partiyalar hakimiyyətdədir. Amma onu qeyd edim ki, həmin millətçilər də məhz demokratiyanın nəticəsində seçkilərdə uğur qazanıblar. Bu isə elə-belə, bir gündə olmayıb. Bunun səbəbləri var. Bilirsiniz ki, Avropaya son illərdə çoxlu qaçqınlar gəlib. Bunların əksəriyyəti də müharibədən qaçan insanlardır. Bundan başqa, Qərbi Avropada Şərqi Avropadan olan çoxlu əmək miqrantları var. Burada təhsil alan tələbələri və s. də əlavə etsək, yetərincə ciddi rəqəmlər görərik. İllərdir ki, Niderland mətbuatı da siyasilərin, o vaxt müxalifətdə olan sağçıların dilindən ölkədəki problemlərdən danışır, bunu isə daha çox ölkəyə qaçqın kimi gələnlərlə, miqrantlarla əlaqələndirirdi. Bu problemlərə ən çox da sosial evlərin çatışmamazlığı daxil edilirdi. Bu və digər bu kimi səbəblər yerli seçicilərin çoxunu sağçılara səs verməyə həvəsləndirdi. Sağçılar seçki öncəsi bu problemin həlli yollarını bildiklərini deyir, çoxlu vədlər verirdilər. Nəticədə də seçkilərdə ultrasağçı olan PVV qalib gəldi. İnanıram ki, Avropanın digər ölkələrində də sağçıların hakimiyyətə gəlmə səbəbləri eynidir.
- Ukrayna müharibəsi tam şiddəti ilə davam edir. Üfüqdə sülh görünmür. Avropa insanı bu gün: nəyin bahasına olur-olsun, işğalçının geri oturdulması, yoxsa “bitsin artıq müharibə”?
- Əvvala onu qeyd edim ki, mən artıq üfüqdə müharibənin dayanacağını görürəm. Fikrimcə, Trampla Putin ən azından atəşkəs razılığına gələcəklər və Zelinskini də bunun vacibliyinə inandırmaq Trampa çətin olmayacaq. Mənə elə gəlir ki, ABŞ da artıq müharibə (hələlik də olsa) istəmir və Trampın seçilməsində həm də müharibəni 24 saata saxlayacağı vədi önəmli rol oynayıb. Avropaya gəlincə, yaşadığım ölkədə apardığım müşahidələr əsasında deyə bilərəm ki, əgər müharibənin başlanğıcında Rusiyanın burnunun nəyin hesabına olsa belə, ovulmasının tərəfdarları çoxluq təşkil edirdisə, indi bunu o qədər də inamla deyə bilmərik. Müharibə Avropaya iqtisadi baxımdan çox təsir etdi, qiymətlər qalxdı, inflyasiya artdı. Bu müharibənin nəticəsində ölkələrdəki qaçqınların sayı çoxaldı. Sadaladığım və sadalamadığım səbəblər insanların bir çoxunu yorub, fikrimcə. Əlbəttə ki, yenə də Rusiyanın geri otuzdurulmasını istəyərlər. Amma indi müharibənin dayanması tərəfdaları, fikrimcə, daha çoxdur.
- Bakıda COP29 keçirilir. Dünyanın müxtəlif ölkələrindən qonaqlarımız var. Bizim üçün bu, ilk belə tədbirdir, mahiyyəti, əhəmiyyəti, nəticələri haqda yetərli qədər məlumatlı deyilik. Bəs, sizin üçün? Gəlin bir avropalının gözü ilə baxaq "Bakı-COP29"-a.
- COP29 ilə bağlı ölkə mətbuatında yetərincə məlumatlar getdiyini deyə bilərəm. Bunu qeyd etmək istəyirəm ki, Niderland bu tədbirə yüksək səviyyədə, Baş nazir səviyyəsində qatılmağı düşünürdü. Amma sonra Amsterdamda baş verənlər Baş nazirin səfərini təxirə salması ilə nəticələndi. Amma heyətə daxil olan digər nümayəndələr, mənim bildiyim qədər, tədbirə qatıldı. Bu barədə məlumat dövlətin rəsmi saytında verilib (https://www.rijksoverheid.nl/actueel/nieuws/2024/11/06/kabinetsdelegatie-naar-vn-klimaatconferentie-cop29-in-azerbeidzjan).
Sualınıza gəlincə, məlumdur ki, bu tədbirin əsas məqsədi dünyadakı iqlim dəyişikliyinə diqqət çəkmək və bunun qarşısını almaq üçün tədbirlər görməkdir. Burada iqlim dəyişikliyi mövzusuna çox önəm veirlər və bu kimi tədbirlərin də əhəmiyyətli olduğunu bilirlər. Amma sadə insanların bu barədə hərtərəfli bilgiyə malik olduğunu düşünmürəm.
Yeri gəlmişkən, qeyd edim ki, mən də Avropa Xəbər Agentliyində Bakıda keçrilən bu tədbirlə bağlı bir neçə yazı ilə çıxış etmişəm və qeyd edim ki, bu yazılarla bağlı da bir çox reaksiya aldım. Demək istədiyim odur ki, bu tədbirin önəmli bir tədbir olduğunu hər kəs qəbul edir.
